Eet één portie vis uit de Westerschelde en je zit aan je PFAS-taks

Wie meer eet, overschrijdt de gezondheidskundige grenswaarde voor deze schadelijke chemicaliën. Dit schrijven onderzoekers van het  RIVM in een ‘verkennende risicobeoordeling’, die in opdracht van de provincie Zeeland is gemaakt. Over commercieel gevangen garnalen doet het RIVM geen uitspraak, maar voor zelf opgeviste garnalen ligt de grens op twee tot zeven porties.

De beoordeling is van toepassing op hobbyvissers: mensen die vis, garnalen, mosselen en oesters vangen of rapen uit de Westerschelde. Zij krijgen een duidelijke waarschuwing: ‘Op basis van een grote portie vis en gepelde garnalen kan er maximaal één keer per jaar vis of twee keer per jaar garnalen uit de Westerschelde worden gegeten door hobbyvissers voordat de gezondheidskundige grenswaarde wordt overschreden. Hierbij is aangenomen dat deze personen hoogstwaarschijnlijk liefhebbers van vis en garnalen zijn en dus grote porties eten’, schrijven de onderzoekers.

In schelpdieren is veel minder PFAS gevonden. ‘Op basis van een grote portie mosselvlees kunnen hobbyvissers veilig zo’n veertig keer per jaar mosselvlees of honderd keer oestervlees eten.’

De berekeningen zijn gedaan onder de aanname dat er geen blootstelling is aan PFAS uit andere bronnen, wat in de praktijk niet het geval is. PFAS zit overal in, zelfs in drinkwater.

De GGD Zeeland ontraadde in december vis uit de Westerschelde te eten nadat onderzoek van de Vrije Universiteit in Amsterdam uitwees dat door Zeeuws-Vlaamse sportvissers gevangen bot grote hoeveelheden PFAS bevatten. Dat was in lijn met eerdere onderzoeken, van soms wel meer dan vijftien jaar geleden, waarin hoge concentraties PFAS in vis en zeehonden werden vastgesteld.

De GGD adviseert nu ook om de consumptie van zelf geraapte mosselen en oesters uit de Westerschelde te beperken tot niet meer dan tien keer per jaar. Overigens worden volgens sportvissers nog nauwelijks mosselen en oesters geraapt in dat deel van de Westerschelde.

De Westerschelde is overigens géén productiegebied voor mosselen en oesters, benadrukken de provincie en de GGD Zeeland. ‘Ze worden daar niet gekweekt en gevist. Mosselen en oesters uit de Westerschelde komen dus niet in de winkel en horeca. Hiervoor gelden de maximum consumptiehoeveelheden dus niet.’

Eind vorig jaar heeft Wageningen Universiteit Research in heel de Westerschelde metingen gedaan naar PFAS  in vissen, schaal- en schelpdieren, zeegroenten en zwemwater. Het RIVM  zal aan de hand van de jongste resultaten van dit onderzoek in april met een nieuwe risicobeoordeling komen.

In verschillende gemeenteraden is aangedrongen op een bevolkingsonderzoek naar PFAS in het bloed, zoals dat ook bij omwonenden van de 3M-fabriek bij Antwerpen is gebeurd. 3M gebruikt in het productieproces PFAS en heeft tientallen jaren PFAS in de Schelde geloosd. 

De GGD Zeeland wil het eindrapport van het RIVM afwachten zodat gericht onderzoek gedaan kan worden. Huisarts Fer Helmers uit Kloosterzande zegt dat er alle reden voor ongerustheid is. ,,Ik zeg niet dat er bloedonderzoek moet plaatsvinden onder de hele bevolking in de regio. Moeten is altijd een beetje lastig, maar geïnteresseerde omwonenden, mensen die vlak bij de dijk wonen, zou je kunnen uitnodigen om een bloedtest te laten doen.” Zaterdag is in de PZC een uitgebreid interview met de huisarts te lezen.

PFAS is een verzameling van meer dan 6000 chemische verbindingen, waarvan PFOS en PFOA de beruchtste zijn. Deze stoffen breken nauwelijks af in de natuur en zijn wijdverspreid over de wereld. Slechts een klein daarvan kan worden gemeten. Een aantal PFAS wordt beschouwd als een zeer zorgwekkende stof. Ze staan bekend als kankerverwekkend en ze zorgen er voor dat vaccinaties minder goed werken door aantasting van het immuunsysteem.