Russen halen Amerikaan toch terug uit ISS, maar Koude Oorlog in ruimte is al ‘opnieuw begonnen’

Net na het middaguur stapten de Amerikaan en de twee Russen uit de Russische Sojoez-capsule die zojuist veilig was geland op een steppe in Kazachstan.  ,,De crew voelt zich goed", meldde Dmitry Rogozin, hoofd van het Russische ruimtevaartprogramma. Dat was dezelfde Rogozin die nog niet zo lang geleden dreigde de Amerikaan in de ruimte achter te laten en een filmpje liet rondgaan waarin het Russische deel van het ISS zogenaamd werd losgekoppeld van de rest. Kortom: de astronauten landden in een volledig andere werkelijkheid dan die waarin ze vertrokken een jaar geleden.

Ruimtevaart was de laatste jaren een van de weinige gebieden waarop Rusland en westerse landen met elkaar bleven samenwerken, ondanks alle conflicten. Aan die samenwerking lijkt nu een einde te komen. Met het dreigement om Mark Vande Hei maar gewoon achter te laten, als dieptepunt. ,,Dat waren gewoon dreigementen, maar het gaf wel een indicatie over de sfeer", zegt astrofysicus en ‘ruimteambassadeur’ Nancy Vermeulen. 

De toekomst lijkt wel in het gedrang te komen. Vermeulen: ,,De spanningen doen een vervolg op het internationaal ruimtestation geen goed. Die samenwerking loopt nog tot eind 2024, maar het is niet zeker in welke mate de huidige partners nog verder gaan. Nu zijn die verschillende partners, zoals Rusland en de Verenigde Staten, nog op elkaar aangewezen. Iedereen heeft daar zijn eigen taak. Je kan dus niet zomaar een module afkoppelen.’’

Is er dan een nieuwe Koude Oorlog in de ruimte op komst? Die is er al, volgens Vermeulen. ,,Na de Koude Oorlog was er toenadering tussen het Westen en Rusland. Het ISS is daar een prachtig voorbeeld van.” In het ruimtestation werken astronauten samen, ook maken ze gebruik van elkaars raketten om er te komen en weer te vertrekken. ,,Maar nu zien we een afspiegeling van de geopolitieke spanningen op aarde in de ruimte.’’

,,Vooral op korte termijn zullen we het voelen. De wetenschap kent geen grenzen, maar er worden nu heel wat samenwerkingen stopgezet en dat is jammer. Het is ook niet goed voor Europa. De lancering van de Europese Marsverkenner Rosalind Franklin vanaf een Russische lanceerbasis gaat bijvoorbeeld niet meer door.’’ 

Op lange termijn maakt het niet veel uit, denkt Vermeulen. ,,Landen die toptechnologie ontwikkelen zullen dat blijven doen. In de ruimtevaart valt nog altijd veel prestige te halen. De budgetten zullen niet naar beneden gaan, integendeel.’’ 

De astrofysicus hoopt dat Europa deze crisis zal aangrijpen om een eigen lanceermiddel te ontwikkelen. ,,Ik denk dat Europa opnieuw nauwer gaat samenwerken met de Verenigde Staten en ook gebruik gaat maken van commerciële raketten. We moeten toch op termijn onafhankelijker worden en investeren om zelf mensen in de ruimte te sturen. Die mogelijkheid ligt zeker weer op tafel.’’