Chinese wetenschappers maken apen (een beetje) slimmer met menselijke genen
‘Het is begonnen’, klinkt het bij het nieuws dat Chinese wetenschappers erin zijn geslaagd resusaapjes slimmer te maken. De onderzoekers hebben bij de dieren de menselijke versie van het gen MCPH1 ingeplant, waardoor de apenhersenen meer op die van ons lijken. Vergeleken met ‘normale’ soortgenoten kregen de apen een beter geheugen, maar superslimme apen zijn er voorlopig nog niet.
Het aanbrengen van stukjes genetisch materiaal, waarvan wordt vermoed dat ze een rol spelen bij de vorming van de menselijke intelligentie, moest de evolutionaire kloof bij de aapjes dichten. En met ogenschijnlijk succes, zo blijkt uit de onderzoeksresultaten. Er is weliswaar geen verschil in grootte tussen hun brein en dat van onbehandelde soortgenoten, maar de aangepaste dieren presteerden wel beter bij geheugentests met afbeeldingen van gekleurde blokjes.
,,Dit is onze eerste poging om de evolutie van het menselijk leervermogen te leren begrijpen met een transgeen apenmodel’’, zegt geneticus en onderzoeksleider Bing Su van het Zoölogisch instituut van Kunming. De aanpassing vond plaats bij elf dieren. De geheimen van het menselijk brein zijn door het experiment nog niet ontsluierd, maar het begin is er. Net als bij mensenkinderen duurde de ontwikkeling van de apenhersenen langer en ging hun reactiesnelheid omhoog.
Planet of the Apes
Door de werking van het gen bij de ontwikkeling van het brein in kaart te brengen, hopen de onderzoekers antwoord te krijgen op de vraag hoe mensen zo slim zijn geworden. Wie de filmreeks Planet of the Apes heeft gezien, krijgt er misschien apocalyptische angstbeelden bij, maar een dergelijk filmscenario lijkt nog ver weg. Toch zorgt het Chinese onderzoek voor gefronste wenkbrauwen binnen de wetenschap, zeker wanneer het over toepassing op mensen gaat.
,,Het gebruik van transgene apen om de evolutie van het menselijke brein te bestuderen, is een riskante onderneming’’, zegt James Sikela, van de Universiteit van Colorado tegen wetenschappelijk vakblad MIT Technology Review. De geneticus is bang dat het, ‘als dit soort onderzoek wordt voortgezet’, in de toekomst vaker tot verhitte discussies zal komen. Vorig jaar slaagden Chinese wetenschappers erin Java-apen te klonen, wat de deur open zou zetten naar het genetisch kopiëren van mensen.
Het is verontrustend dat de wetenschap op deze manier als een stoomwals doordendert
Vooral ethische kwestie
,,Mensen zijn primaten’', zei Muming Poo, een van de teamleiders toen en nu. ,,Voor het klonen van primaten zijn de technische barrières nu geslecht.’' Hij voegde er wel aan toe dat er geen plannen zouden zijn om mensen te klonen. Volgens stamceldeskundige Christine Mummery, van het Leids Universitair Medisch Centrum loopt het, ook al zijn vaker dieren gekloond, niet zo’n vaart. Toch lijkt het vooral een ethische kwestie. Mensen klonen mag in de meeste landen niet.
Dat de ethiek soms ver te zoeken is als het om genetische experimenten gaat, bleek ook eind vorig jaar toen een eveneens Chinese wetenschapper beweerde de eerste genetisch gemodificeerde baby’s te hebben gecreëerd: de meisjes Lulu en Nana. Onderzoeker He Jiankui lapte de richtlijnen van de universiteit van Shenzhen aan zijn laars en bewerkte menselijke embryo’s om ze resistent te maken voor HIV. He’s omstreden werk zorgde wereldwijd voor ophef en veroordeling. Het kwam de Chinees op ontslag te staan.
Weinig moeite
Terwijl het in Europa en de Verenigde Staten steeds lastiger wordt voor wetenschapsinstituten om, onder druk van de publieke opinie, proeven met apen te doen lijken hun Chinese collega's er weinig moeite mee te hebben. In januari maakte het Instituut van Neurowetenschappen in Sjanghai bekend met succes apen met een slaapstoornis te hebben gekloond. Onderzoek bij de vijf diertjes zou moeten helpen in de behandeling van ziekten als depressie en Alzheimer.
,,Het is verontrustend dat de wetenschap op deze manier als een stoomwals doordendert’’, zegt Sikela. De Chinese wetenschappers vinden het gebruik van genetisch aangepaste apen vooral praktisch, verklaren ze aan de krant China Daily. ,,Onderzoek bij transgene apen kan in grote mate de specifiek menselijke toestand nabootsen en heeft de potentie om inzicht te verschaffen in de vraag wat mensen uniek maakt’’, klinkt het.
‘Had in VS niet gekund’
In hoeverre het Chinese onderzoek daadwerkelijk bijdraagt aan meer kennis over de mens, blijft overigens maar de vraag. Volgens Martin Styner, van de universiteit van North Carolina en mede-auteur van het onderzoeksrapport, levert het experiment maar weinig nieuwe informatie. Styner, die Chinese studenten trainde om het hersenvolume van de apen via een mri-scan te bepalen, overwoog zelfs om zijn naam niet te vermelden bij de publicatie van de onderzoeksresultaten.
,,Deze studie kent meerdere facetten die in de VS niet hadden gekund’’, zegt de wetenschapper. Mogelijk de reden waarom het Chinese onderzoek in het westen geen uitgever zou kunnen vinden. ,,Er rezen vragen over het soort onderzoek dat gedaan werd en of er wel goed voor de dieren werd gezorgd’’, zegt hij tegen MIT Tech. Wat hem betreft komt er geen vervolgonderzoek. ,,Ik denk niet dat dit de goede kant opgaat. Dit zijn dieren die anders zijn dan ze zouden moeten zijn.’’
Ook professor Pieter Roelfsema, directeur van het Nederlands Herseninstituut, is niet echt overtuigd van de nauwkeurigheid van het Chinese onderzoek. ,,Het deel van de data dat ik kan beoordelen, ziet er naar mijn smaak nog een beetje rommelig uit’’, zegt de hoogleraar. ,,In zijn algemeenheid ben ik er ook niet meteen van overtuigd dat uniek menselijke genen aanbrengen in apen een goede benadering is.’’ De kans dat de transgene apen ooit buiten het laboratorium terechtkomen, acht hij niet groot. Wel lijkt het Roelfsema waarschijnlijk dat de Chinese proeven met transgene apen belangrijke nieuwe inzichten in hersenprocessen op gaan leveren. Zo ook van hersenziekten.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
PREMIUMWat zegt de wetenschap
Waarom mannen kaal op de kruin worden: het heeft alles te maken met het peesblad
Eerst twee inhammen, dan een kale kruin en uiteindelijk een kale strook bovenop het hoofd, de zogenaamde landingsbaan. Waarom worden mannen vrijwel altijd precies volgens dit typische patroon kaal? -
De zin en onzin van een digitaal notitieblok
Ze duiken steeds vaker op, digitale notitieblokken: tablets puur om aantekeningen op te maken. Waarom kan dit handiger zijn dan pen en papier? -
met video
Boeings ruimtevaartuig Starliner na twee mislukkingen op weg naar ISS
Boeing heeft donderdagavond zijn ruimtevaartuig Starliner succesvol gelanceerd. De Starliner vertrok om exact 18.54 uur lokale tijd van de lanceerbasis in Cape Canaveral in de Amerikaanse staat Florida voor een onbemande testvlucht naar het internationale ruimtestation ISS. Twee eerdere pogingen mislukten. -
met video
Astronomen delen eerste beeld superzwaar zwart gat in hart van de Melkweg
Het is wetenschappers voor de eerste gelukt om een beeld vast te leggen van het superzware zwarte gat in het midden van onze Melkweg. -
PREMIUM
Een nieuw leven voor Groningse gasvelden, opslag waterstof en CO2 zou mogelijk zijn
De Groningse gasvelden zijn synoniem geworden met bodemverzakking en aardbevingen. Geoloog Johannes Miocic onderzoekt of de oude gasvelden van nut kunnen zijn.
-
PREMIUM
De rentes gaan weer omhoog, wat betekent dat voor ons spaargeld?
De tijd van negatieve rentes lijkt voorbij. Wereldwijd moet weer betaald worden voor geleend geld. Wie profiteert daarvan en wie betaalt de rekening? Vier vragen over de stijgende rente. -
PREMIUMWaterverbruik
Koffiedrinken in een spijkerbroek: geen milieuvriendelijke combi
De gemiddelde Nederlander ‘gebruikt’ maar liefst 4000 liter water per dag. Dat is veertig badkuipen vol. Hoe komen we tot die rekensom? -
VRAAG & ANTWOORD
‘Mag je autorijden met een koptelefoon op?’
‘Ik zie steeds meer mensen met een koptelefoon op achter het stuur van hun auto zitten’, schrijft lezer Hendrik de Groot in de wekelijkse vraag & antwoord-rubriek van onze autoredactie. ‘Ik heb het idee dat deze mensen de geluiden van buitenaf missen en daardoor niet goed kunnen reageren bij noodsituaties. Is dit niet verboden?’