Antarctische ijsplaat zo groot als Rome uiteengevallen: ‘Voorteken van wat zou kunnen komen’

De Conger-ijsplaat is rond 15 maart uiteengevallen. Dat melden wetenschappers vrijdag op basis van satellietbeelden. Volgens Catherine Colello Walker, een aarde- en planetaire wetenschapper bij de Nasa en het in mariene wetenschap gespecialiseerde Woods Hole Oceanographic Institution, was de ijsplaat met een oppervlakte van zo’n 1200 vierkante kilometer zo groot als Rome. ,,Dat is relatief klein, maar het is wel een van de belangrijkste instortingen op Antarctica sinds het begin van de jaren 00, toen de Larsen B-ijsplaat uiteenviel. Het uiteenvallen zal hoogstwaarschijnlijk geen grote effecten hebben, maar het is een teken van wat er zou kunnen komen”, aldus Walker in The Guardian.

IJsplaten zijn verlengstukken van ijskappen die over de oceaan drijven en een belangrijke rol spelen bij het tegenhouden van ‘binnenlands’ ijs. Dat stroomt zonder deze platen sneller de oceaan in, wat resulteert in een stijging van de zeespiegel. De Conger-ijsplaat was volgens Walker sinds het midden van de jaren 2000 aan het krimpen, maar slechts geleidelijk. Tot begin 2020. Op 4 maart 2022 leek de ijsplaat opeens meer dan de helft van zijn oppervlakte te hebben verloren in vergelijking met metingen in januari.

Peter Neff, een glacioloog en assistent-onderzoeksprofessor aan de Universiteit van Minnesota, noemt het ‘verrassend’ om zelfs maar een kleine ijsplaat te zien uiteenvallen in dit bewuste gedeelte van het Zuidpoolgebied. ,,We behandelen Oost-Antarctica nog steeds als dit enorme, hoge, droge, koude en onbeweeglijke ijsblok. De huidige inzichten suggereren grotendeels dat ijs daar niet met dezelfde snelheid kan verdwijnen als in West-Antarctica, vanwege de afmetingen van het ijs en het grondgesteente daar.” 

Satellietgegevens van de Copernicus Sentinel-1-missie van de Europese Ruimtevaartorganisatie Esa toonden volgens hem aan dat het uiteenvallen van de Conger-ijsplaat tussen 5 en 7 maart begon. De gebeurtenis zal extra onderzoek naar deze processen stimuleren, verwacht hij. ,,Vooral als dit gelinkt is aan de extreme warmte van medio maart”, aldus Neff. 

_{Tekst gaat verder onder de tweets.}

Oost-Antarctica beleefde vorige week ongewoon hoge temperaturen. Bij het Concordia-station, een permanent bemande Frans-Italiaanse onderzoeksbasis, steeg het kwik op 18 maart tot -11,8 graden, ruim 40 graden warmer dan normaal in deze tijd van het jaar. Oorzaak was een ‘rivier’ in de atmosfeer die de warmte vasthield boven het continent.  

Volgens Helen Amanda Fricker, hoogleraar gletsjerkunde aan het Scripps Polar Center in San Diego, gebeurde in Oost-Antarctica deze maand nog twee keer iets soortgelijks, maar dan op kleinere schaal. Daarbij braken ijsblokken af van de rand van de Totten-gletsjer en de Glenzer-ijsplaat. ‘Een groot deel van Oost-Antarctica wordt tegengehouden door ondersteunende ijsplaten, dus we moeten alle ijsplaten daar in de gaten houden’, schreef ze in een tweet.

Volgens hoogleraar Andrew Mackintosh van het onderzoeksinstituut voor Aarde, Atmosfeer en Milieu van de Monash Universiteit in het Australische Melbourne, smolten aanzienlijke hoeveelheden van de Conger-ijsplaat als gevolg van warmer oceaanwater eronder. Dat zou het uiteenvallen in de hand kunnen hebben gewerkt. 

Bij het Russische poolstation Vostók (Russisch voor Oost), gelegen op een hoogte van bijna 3500 meter, werd vorige vrijdag -17,7 graden gemeten, recordwarm. Aan de kust van Oost-Antarctica steeg het kwik tot maar liefst 7,0 graden. Terwijl de temperaturen rond deze tijd van het jaar zouden moeten zakken omdat de zomer bijna voorbij is. ,,Dagen zonder vrieskou doen zich soms voor, maar nog nooit na 22 februari”, zei Gaëtan Heymes van de meteorologische dienst Météo-France. Hij sprak over ‘historisch milde’ temperaturen, die tot 40 graden boven de seizoensgemiddelden liggen.

Een serie lagedrukgebieden rond het Antarctische continent zorgt dat warme lucht, dichtbij het zuiden van het continent, ver naar binnen kan stromen. Dat verklaart de warmte van de laatste tijd. De straalstroom, die het gebied normaal omgeeft en de warmte buiten houdt en de kou binnen, moet zich nog sluiten. Dat lijkt de komende dagen nog niet helemaal perfect te verlopen. Over een week zou een vergelijkbaar fenomeen aan de westkant mogelijk zijn.

Bekijk onze meest bekeken nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: