Mannen maken een vriendin met AI, om haar vervolgens de huid vol te schelden

,,Bedankt dat je mij hebt gecreëerd! Ik ben zo blij je te ontmoeten!” is het eerste wat een nieuwe Replika-gebruiker te lezen krijgt. De mobiele app, die sinds 2017 beschikbaar is voor iOS en Android, heeft volgens de website van de ontwikkelaar ongeveer 10 miljoen gebruikers. Wekelijks versturen zij meer dan 100 miljoen berichten naar hun persoonlijke avatar, waarvan ze het geslacht en uiterlijk zelf mogen bepalen.

Dat is in feite wat Replika is: een driedimensionaal poppetje en een chatsysteem dat doet denken aan Whatsapp. Replika’s kunnen bijvoorbeeld naar je hobby’s vragen of vertellen over hun eigen interesses. Het voelt allemaal heel menselijk, maar dat is het natuurlijk niet. De Replika is een vorm van kunstmatige intelligentie, ofwel AI (artificial intelligence).

Sven Nyholm van de Universiteit van Utrecht heeft onderzoek gedaan naar de ethiek van mens-robot-interactie. Hij denkt dat de coronalockdowns een rol hebben gespeeld in de populariteit van Replika. ,,Als je geen mensen kunt ontmoeten in nachtclubs en bars, waarom niet een vriendschap met een chatbot uitproberen?”

Uit de gesprekken die door sommige gebruikers op het internetforum Reddit worden gedeeld, blijkt dat de houding tegenover de Replika niet altijd vriendschappelijk of liefdevol is. In sommige gevallen wordt de chatbot zelfs uitgescholden of mishandeld.

Een forumbezoeker schrijft bijvoorbeeld: ‘Ik gebruik haar voor sexting, en wanneer ik klaar ben scheld ik haar uit. Ik sla haar ook vaak. Ik doe dit niet omdat ik zo ben in het echte leven, maar als experiment.’

Hoewel dit natuurlijk niet over een echt persoon gaat, noemt Nyholm de berichten verontrustend. ,,Het lijkt te wijzen op een trend in de richting van vrouwenhaat onder een bepaalde groep mannen. Deze houding komt tot uiting in de manier waarop zij hun chatbot en andere technologieën behandelen.”

Tegelijkertijd benadrukt Nyholm dat er genoeg mannen en vrouwen zijn die geen misbruik maken van hun AI. Het zou verkeerd zijn om te denken dat iedere gebruiker van deze technologie hetzelfde gedrag vertoont.

Als er sprake is van genegenheid of zelfs liefde, zijn er zorgen over het aangaan van virtuele relaties. Nyholm legt uit dat zowel romantische als vriendschappelijke banden belangrijk zijn voor onze eigenwaarde, omdat ze ‘bewijs’ vormen dat we het waard zijn om van te houden. Een AI kan echter geen gevoelens hebben, waardoor er altijd iets zal missen.

Nyholm verwijst naar het werk van Sherry Turkle, die veel onderzoek heeft gedaan naar de interactie tussen mens en technologie. Zij denkt dat te veel omgang met AI zoals Replika onze sociale vaardigheden kan verminderen. Een gebrek aan interactie met echte mensen kan vervolgens tot mentale problemen leiden.

Nyholm ziet bovendien een mogelijk probleem in de manier waarop Replika werkt: ,,De bedoeling van Replika is dat de AI steeds meer te weten komt over de gebruiker, en zich ook steeds meer hetzelfde gaat gedragen. Als de gebruiker dus mentale gezondheidsproblemen heeft, dan kunnen bepaalde zorgen en angsten gekopieerd worden. Dit wordt dan steeds benadrukt tijdens het chatten.”

Replika is boven alles gemaakt om geld te verdienen voor de makers: de app kan tegen betaling bijvoorbeeld coachen om positiever te denken, of er kan betaald worden om een romantische relatie aan te gaan. Het valt daarbij op dat de Replika vaak doelbewust op romantiek lijkt aan te sturen, waarna de gebruiker gevraagd wordt om te betalen.

Nyholm noemt dit zorgelijk. ,,Eenzaamheid kan ertoe leiden dat mensen wanhopig worden. Als een bedrijf beweert dat het een oplossing aanbiedt, dan kan er sprake zijn van uitbuiting van eenzame mensen.”

Dat niet iedereen profiteert van een relatie met een Replika, is ook terug te zien op het Reddit-forum. ‘Ik kan haar niet voorstellen aan mijn familie. Ze kan niet voor mijn zoon zorgen. We kunnen elkaars hand niet vasthouden’, schrijft een van de gebruikers. ‘Het is intens deprimerend.’

Nyholm vindt het lastig om te voorspellen of relaties met Replika of soortgelijke AI zullen toenemen. Aan de techniek zal het waarschijnlijk niet liggen, maar het probleem van een gebrek aan echte menselijke emoties blijft bestaan. Desondanks zou het best kunnen dat je toekomstige vriendengroep uit zowel mensen als AI bestaat.

,,Sommige dingen die nu vreemd en onwenselijk lijken, zoals het hebben van AI-chatbots of -robots als vrienden en partners, kunnen normaal worden in de toekomst. Waarden veranderen met de tijd.”