Eist de juf dat je jouw telefoon inlevert? Dit zijn je rechten

We hebben vaak ons hele leven in onze smartphones zitten. Daarom is het in beslag nemen van zo’n telefoon een flinke privacykwestie. En dus mag een docent niet zomaar iets met je smartphone, vertelt Justine Pardoen van het Bureau Jeugd en Media.

Ten eerste: je leraar mag nooit zomaar je smartphone fysiek afpakken. Ze moeten altijd vragen of je die wil geven, op straffe van bijvoorbeeld schorsing als je het niet doet. ,,Een straf opleggen mag sowieso niet als er niet van te voren afspraken zijn gemaakt”, zegt Pardoen. ,,Regels over wanneer je je smartphone moet afstaan en hoe lang, bijvoorbeeld, moeten altijd in het schoolreglement gezet worden.”

En ook daar zijn grenzen aan. ,,Een leraar mag een smartphone wel innemen, maar niet te lang. De les lang of een dag, dat kan.” De wet zegt hier niet letterlijk iets over, maar benoemt wel dat een straf ‘redelijk en proportioneel’ moet zijn.

Een week lang een smartphone afpakken zal zelden proportioneel zijn, zegt Pardoen. ,,Zeker omdat kinderen tegenwoordig vooral ook een mobiele telefoon hebben omdat ze bereikbaar moeten zijn voor de ouders.”

Heeft de docent je smartphone toch te pakken? ,,Het is een privé-apparaat, dus zomaar inkijken mag sowieso niet”, zegt Pardoen. ,,Alleen als er vermoedens zijn dat een leerling opnames heeft gemaakt, dan kan dat mogelijk. Maar dan moet de docent er eigenlijk wel een agent bij betrekken.”

Voor de politie ligt de zaak wat anders. Een agent heeft meer bevoegdheden om een privé-apparaat in te zien. Ze moeten wel eerst een goede reden hebben om je smartphone in beslag te nemen: de politie moet een redelijk vermoeden hebben dat jij betrokken bent bij een misdaad. De rechter kan je smartphone ook ‘verbeurd’ verklaren. De telefoon is dan niet meer van jou, bijvoorbeeld omdat je die gestolen hebt of omdat de politie al zeker weet dat die gebruikt is bij een misdaad.

Niet iedereen mag zomaar je smartphone in beslag nemen. Dat mag alleen een opsporingsambtenaar of officier van justitie. Overigens geldt voor al deze regels: geef jij je smartphone vrijwillig af, dan hoeft de politie zich daar geen zorgen over te maken.

De politie doet er vaak lang over om je telefoon terug te geven. Wil je daar iets tegen doen, dan kun je een klaagschrift indienen bij de rechtbank. Daarmee kun je de politie dwingen de smartphone zo snel mogelijk terug te geven, maar ook die procedure kan weken of maanden duren.

Even snel door je bestanden heen bladeren? Dat mag. Voor een dieper onderzoek moet een rechter-commissaris het bevel geven dat een in beslag genomen apparaat mag worden onderzocht.

Wat de rechter níet kan, is jou dwingen om de politie toegang te geven tot je gegevens: de politie mag jou nooit dwingen om mee te helpen aan je eigen veroordeling. Je hoeft dus niet je wachtwoord of pincode af te staan om ze je telefoon in te laten.

Weet iemand anders jouw wachtwoord, dan mag de politie hen wél vragen om dat te doen. De politie mag je ook gewoon dwingen om bijvoorbeeld je vingerafdruk af te staan of je gezicht voor de telefoon te houden Wil je vermijden dat ze zomaar toegang krijgen, dan kun je je telefoon dus beter niet met een vingerafdruk of gezichtsherkenning vergrendelen. Heeft de politie je smartphone eenmaal van het slot af? Dan kun je in feite niks meer doen om je persoonlijke bestanden te beschermen.