Gabriel LaBelle als Sammy Fabelman, een stand-in voor regisseur Steven Spielberg, in The Fabelmans. © AP

In Oscarkandidaat The Fabelmans doet Spielberg zoveel meer dan het vieren van (zijn) films

recensieRegisseur Steven Spielberg (Jaws, Jurassic Park) vertelde ooit dat het oorspronkelijke concept van zijn meesterwerk E.T. The Extra Terrestrial (1982) géén buitenaards wezen bevatte. De film zou gaan over de impact van een echtscheiding op een kind en hoe de ontstane eenzaamheid kan worden gecompenseerd. Je zou kunnen zeggen dat Spielberg met het voor zeven Oscars genomineerde The Fabelmans alsnog zijn alienloze E.T. heeft gemaakt. En het kind in kwestie mag hier dan Sammy Fabelman heten, het is natuurlijk eigenlijk Steven Spielberg zelf.

Gudo Tienhooven 02-02-23, 16:30

Drama

Als Sammy in 1952 Cecil B. DeMilles klassieke circusfilm The Greatest Show on Earth ziet, zijn eerste en verpletterende bioscoopervaring, heeft het jochie zijn roeping gevonden. Met zijn treinset en een 8mm-camera filmt hij zijn eerste actiescène en door zijn zusjes in natgemaakt wc-papier te wikkelen om ze tot mummies om te toveren, produceert hij zijn eerste horrorprent. Wanneer hij een pief-paf-poefwestern met buurtvriendjes maakt en op school vertoont, vraagt zijn vader hoe hij het in vredesnaam voor elkaar kreeg de afvurende wapens te voorzien van lichtflitseffecten. Door op exact de juiste plekken met een naald kleine gaatjes in het celluloid te prikken, klinkt het nuchter. Meneer Fabelman ziet alle filmerij als een hobby, niet als een potentiële carrièrezet, maar kan de artistieke talenten van zijn zoon onmogelijk negeren.

Sammy ontwikkelt een filmisch oog, iets dat vaak op verrassend subtiele wijze voor het voetlicht wordt gebracht. Als het Joodse gezin in een ziekenhuiskamer zit bijvoorbeeld, valt hem als enige de nog zwak kloppende halsslagader van zijn stervende oma op. Wanneer dit stopt, weet de jongen als eerste in de ruimte dat ze niet meer leeft. Later, op de middelbare school, brengt hij tijdens een spijbeldag op het strand de pestkop uit zijn klas zo in beeld dat hij overkomt als een atletische God. Daar zal hij vast blij mee zijn, zodat het sarren eindelijk een keer stopt, is de gedachte. Film als een verdraaide versie van de werkelijkheid. Maar Sammy legt, per ongeluk, tijdens een kampeertripje ook de ontluisterende waarheid achter het huwelijk van zijn ouders vast.

Burt Fabelman (Paul Dano), Sammy Fabelman (Mateo Zoryan) en Mitzi Fabelman (Michelle Williams) in The Fabelmans. © Merie Weismiller Wallace/Amblin

The Fabelmans herinnert ons aan de veelzijdigheid van het medium, maar het is gelukkig zoveel meer dan een ode aan cinema waarbij Spielberg zichzelf schouderklopjes uitdeelt. Veel van zijn films gaan, ook wanneer ze brullende dinosauriërs en ufo’s bevatten, in de subtext over gebroken families, het gemis van een vaderfiguur en complexe moeders. Ditmaal tackelt hij dergelijke thema’s zonder omwegen en bovendien op een diep persoonlijke manier. Vooral Michelle Williams is grandioos als Sammy’s (lees: Spielbergs) moeder Mitzy, een warme, liefdevolle, maar ook getroebleerde vrouw.

The Fabelmans is geen egodocument, maar een gevoelig en grandioos geacteerd familiedrama over offers brengen in de botsing tussen kunst en het ‘gewone leven’. En hoe die twee elkaar keihard nodig hebben. Het gaat evengoed over iets heel universeels: de realisering dat je ouders ook slechts mensen met gebreken zijn. Dat Spielberg daarbij het sentiment weet te vermijden, maakt dit een van zijn meest volwassen en beste films sinds de eeuwwisseling.

Regie: Steven Spielberg. Hoofdrollen: Gabriel LaBelle, Michelle Williams, Paul Dano en Judd Hirsch