Taboe op borstvoeding oorzaak hoge kindersterfte in Brabant eind negentiende eeuw, in Roosendaal vooral arbeidersgezinnen getroffen
TILBURG - Een taboe op het geven van borstvoeding aan kinderen zorgde eind negentiende eeuw voor een hogere kindersterfte. In Roosendaal werden vooral arbeidersgezinnen getroffen. Dat blijkt uit onderzoek van Evelien Walhout, die op 25 januari haar proefschrift An infants’ graveyard? Region, religion and infant mortality in North Brabant, 1840-1940 verdedigt aan Tilburg Univerity.
Evelien Walhout wilde weten waarom tegen het einde van de negentiende eeuw de gezondheid van de Noord-Brabantse bevolking verslechterde, onder meer tot uiting komend in een relatieve toename van de babysterfte. Terwijl in andere delen van Nederland de zuigelingensterfte fors daalde, gebeurde in de overwegend katholieke provincies Noord-Brabant en Limburg juist het tegenovergestelde.
In haar proefschrift stelt de onderzoekster dat artsen in die tijd weliswaar de voordelen van borstvoeding kenden, maar dat veel Noord-Brabantse moeders ervoor kozen hun kinderen niet zelf te zogen. Religieuze zedelijke overwegingen, zoals het niet mogen ontbloten van de borst in het openbaar, maar ook lokale gebruiken veroorzaakten deze zwakke borstvoedingstraditie. Daarmee steeg de kans dat baby’s stierven aan acute spijsverteringsziekten, zoals diarree. Indertijd bestond er een duidelijk verband tussen religie, gezondheid en sterfte.
Katholieke context
De promovenda laat zien dat vooral baby’s in katholieke gezinnen lagere overlevingskansen hadden dan kinderen in protestantse, joodse en niet-religieuze gezinnen. Ook de aanwezigheid van veel katholieken in de omgeving was nadelig voor de overlevingskansen: de kerk bepaalde de normen, waarden en gebruiken met betrekking tot gezinsleven en kinderzorg.
Walhout stelt ook vast dat katholieke zuigelingen boven de rivieren soortgelijke risicoprofielen kenden. Katholieke ouders waren doorgaans minder geneigd borstvoeding te geven en zochten nauwelijks de hulp van een arts wanneer een baby ziek werd.
Regionale variatie
Noord-Brabant liet wel sterke contrasten zien: naast risicogebieden met een extreem hoge babysterfte lagen gebieden waarin gezinnen nauwelijks geconfronteerd werden met het vroegtijdig overlijden van hun pasgeborenen.
Roosendaal
In Roosendaal, waar 97 procent van de bevolking katholiek was, werden vooral arbeidersgezinnen getroffen door hoge kindersterfte als gevolg van acute spijsverteringsziekten. In boerengezinnen liepen baby’s juist minder risico om aan diarree te overlijden.
Het feit dat alle sociale groepen in Roosendaal in de zomermaanden een verhoogde kindersterfte kenden (door hogere temperaturen hadden bacteriën vrij spel) wijst op een zwakke borstvoedingstraditie onder alle lagen van de bevolking. Boerinnen waren wellicht eerder geneigd hun kinderen zelf te zogen. Maar waarschijnlijk profiteerden zij vooral van de beschikbare verse koemelk. Stadsbaby’s en -peuters kregen vaker pap, koe- of geitenmelk, aangelengd met vaak vervuild drinkwater.
Borstvoeding taboe
Walhouts onderzoek laat zien dat moeders en vaders weliswaar zelf beslisten over zorg en voeding, maar zich tevens lieten leiden door religieuze en lokale gewoonten. Borstvoeding werd in verband gebracht met seksualiteit en mede daardoor werd de medisch gestelde termijn van zes maanden borstvoeding nauwelijks behaald. In het Noord-Brabant van rond 1880 wezen lokale geestelijken het ontbloten van de borst in het openbaar sterk af, evenals predikanten in de orthodox-protestantse Noordwesthoek van de provincie.
De situatie van toen is vergelijkbaar met die in derdewereldlanden nu, waar borstvoeding het verschil tussen leven en dood bepaalt en baby’s vooral overlijden aan infectieziekten.
Tegenwoordig wordt borstvoeding nog altijd niet helemaal geaccepteerd. Maar het grote verschil tussen toen en nu is dat de gezondheidsvoordelen voor Nederlandse moeders en hun zuigelingen momenteel verwaarloosbaar zijn.
Roosendaalse baby's
Evelien gebruikte studies van artsen, geestelijken en wiskundigen, die destijds onderzoek verrichtten naar het verband tussen religie en specifieke ziekte- en sterftepatronen. Ze had toegang tot grote, unieke datasets, zoals de Historische Steekproef Nederlandse Bevolking. Ook had ze inzage in een dataset van de demografische kenmerken van alle Roosendaalse baby’s en peuters die na 1865 in de stad stierven, inclusief hun doodsoorzaak. Bijzonder, omdat individuele doodsoorzakenregistratie slechts voor weinig Nederlandse steden bewaard is gebleven.
Historica
Evelien Walhout is universitair docent aan de Universiteit Leiden. Als historica is ze gespecialiseerd in historische demografie en gendergeschiedenis. Zij doet vooral onderzoek naar ziekte- en sterftepatronen in het verleden. Ze werkt tevens voor diverse onderzoekscommissies, o.a. de Commissie Samson, naar seksueel misbruik in de jeugdzorg na 1945 (2012), en de Commissie De Winter, naar geweld in de jeugdzorg (2019). Voor de Radboud Universiteit Nijmegen deed ze onderzoek naar gedwongen adopties in Nederland in de periode 1956-1984.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
Straatroof mislukt in Roosendaal, slachtoffer krijgt vluchtende dief zelf te pakken
Roosendaal -
Overzicht amateurvoetbal | Alles over de nacompetities voor promotie en degradatie
De reguliere competitie is voorbij, maar voor sommige ploegen is het seizoen nog niet gespeeld. Tijdens de nacompetitie is het dromen van promotie óf vrezen voor degradatie. Ook vandaag kwamen er nog genoeg ploegen in actie. Lees hier alles na.Roosendaal -
Twee gewonden bij botsing met vangrail op A58 bij Roosendaal
ROOSENDAAL - Twee mensen raakte zondagmiddag gewond bij een botsing op de A58 richting Breda, ter hoogte van Roosendaal. Een auto kwam in botsing tegen de vangrail.Roosendaal -
PREMIUMEnergierekening
Hans woont op 28 vierkante meter en heeft laag gasverbruik: ‘Merk wel dat alles duurder is’
Hans de Vries (40) uit Amsterdam woont in een studio en is op sommige vlakken afhankelijk van zijn VvE. Hoeveel geld besteed jij aan energie in huis? Hoe probeer je de kosten omlaag te brengen? Deze vragen stellen we elke week aan een Nederlander. -
Quiz
Welke topvoetballer opende in Breda een Cruijff Court en negen andere quizvragen
BREDA - Voor alle puzzelaars en spoorzoekers publiceert BN DeStem op vrijdag de snelle quiz Digitaal Schatgraven. Weet jij het antwoord op deze tien vragen?Roosendaal
-
autotest
Zo gaat de Renault Espace met zijn tijd mee: van MPV naar SUV
-
-
-
PREMIUM
Filosoof over de kunst van het uitstellen: ‘Doe nooit een taak die morgen verdwenen kan zijn’
De meeste mensen stellen dat wat ze moeten doen uit en voelen zich daar dan schuldig over. Vooral niet doen, legt filosoof John Perry uit aan journalist en notoire uitsteller Saskia Smith. Een gestructureerde uitsteller krijgt volgens hem juist een heleboel voor elkaar omdat ze die andere dingen niet doen. -
PREMIUMNacompetitie eerste/tweede klasse
Argentijnse TSC-keeper wil na wereldtitel van zijn land ook zelf geschiedenis schrijven: ‘Promotie als kers op de taart’
Op zijn linkerbeen heeft de Argentijnse keeper de afbeelding van Lionel Messi met de wereldbeker getatoeëerd staan, maar nu wil Yannick Millenaar ook zelf geschiedenis schrijven. Met TSC schakelde hij zondag Cluzona uit in de eerste ronde van de nacompetitie. Zijn droom: naar de eerste klasse.Wouw