Film en lezing over danser Nijinski

De Russische docente Sandra Geller, woonachtig in Vught, verzorgt deze weken een verhelderende inleiding bij de vertoning van de filmklassieker Nijinski uit 1980. Die film met George de la Pena in de rol van de meesterlijke danser is te zien in de Brabantse filmhuizen, waaronder dus Fanfare in Oudenbosch. De film verhaalt uitgebreid over de ontwikkeling van Nijinski bij Les Ballets Russes, zijn relatie met mecenas Djaghilev, zijn opkomst als choreograaf en zijn destijds in Parijs slecht ontvangen choreogra- fieën als De Faun op muziek van Debussy en Les sacre du printemps op muziek van Igor Stravinsky. Maar meer nog gaat de film over zijn genialiteit én gekte en de tomeloze liefde van zijn vrouw Romola en de drastische verwijdering tot Djaghilev.



"Nijinski was de topdanser van Les Ballets Russes", vertelt Sandra Geller in haar aanstekelijke betoog. "Hij leek met zijn sprongen de zwaartekracht te tarten en zijn bijnaam was de goddelijke danser. Voor zijn debuutballet De Faun bedacht hij een danstechniek die was geïnspireerd door afbeeldingen op Griekse vazen. Met dansers op blote voeten en vreemde bewegingen deed zijn choreografie denken aan barbaarse rituelen."



Het publiek reageerde zeer verdeeld, en bleek soms woedend, maar Djaghilev droeg zijn protégé op handen.



Het nieuwe danstheater was geboren, aldus de mecenas in de film. Maar het is niet duidelijk of zijn mening was ingegeven door artistieke vernieuwing of adoratie van zijn geliefde.



De film en ook Sandra Geller besteden veel aandacht aan de Hongaarse Romola de Pulszky. Zij is vastberaden Nijinski tot haar echtgenoot te maken en praat zichzelf met haar charme binnen bij Les Ballets Russes. Tijdens een tournee door Zuid-Amerika, Djaghilev is er dan niet bij, versiert ze de topdanser en de twee trouwen in Rio de Janeiro.



Het komt niet meer goed tussen Djaghilev en Nijinski. De film stopt daar, maar Sandra Geller vertelt in haar betoog over het eigen gezelschap van Nijinski dat mislukt, en de verhuizing van Romola en haar man naar een villa in het Zwitserse Sankt Moritz. Daar schrijft de voormalig topdanser zijn overpeinzingen in zijn dagboeken en daar bereidt Romola de comeback voor van haar man.



Het is de locatie die Arthur Japin in zijn roman Vaslav gebruikt als vertrekpunt om het tragische verhaal van Nijinksi te beschrijven. De schrijver werkt toe naar de allerlaatste choreografie van Nijinski. "Met de wonderbaarlijkste hoge sprongen", aldus Geller. "Bovennatuurlijk. En dan stopte Nijinski plots en zei tegen het publiek 'Nu is het paardje moe.' Hiermee maakte de eerste mannelijke superster die de wereld gekend heeft, op 29-jarige leeftijd abrupt een einde aan zijn carrière. De rest van zijn leven brengt hij door zonder te dansen en zonder te spreken."



Waar Japin als auteur de vrijheid nam om de waarheid naar zijn hand te zetten, daar is ook de film - die de carrière van Nijinski chronologisch volgt - geromantiseerd. In de laatste scène bezoekt Romola Djaghilev en biedt ze opofferingsgezind haar echtgenoot aan zodat hij weer gelukkig zou kunnen worden. Geller: "Dat is in werkelijkheid nooit zo gebeurd.



Romola is niet bij Djaghilev geweest, maar ze heeft hem wel veel brieven geschreven."



'Nijinski' met lezing van Sandra Geller donderdag om 20.15 uur bij filmhuis Fanfare in Oudenbosch