Gierzwaluwspecialist Marjos Mourmans. © Pix4Profs/Peter van Trijen

Expert Marjos Mourmans: ‘Zestien uur per dag bezig met de gierzwaluw’

ROOSENDAAL - ,,De mens kan gewoon niet accepteren dat we niet de eeuwigheid bezitten. We zijn onderdeel van de wereld om ons heen. Als we ons niet gedragen, wordt dat onze ondergang.’’ Een zacht Limburgse tongval maakt dat zo’n hartekreet bij gierzwaluwdeskundige Marjos Mourmans (78) niet zwaar klinkt. Maar vergis je niet: ze typeert zichzelf als ‘een omaatje dat overal binnenkomt’, maar bij wie het temperament nog regelmatig opspeelt. Vooral bij verkeerde aannames.

Herbert Kats 03-09-19, 10:00 Laatste update: 04-09-19, 11:54 Bron: BN DeStem

Pure expertise maakt dat Marjos in binnen- en buitenland befaamd en - bij starre autoriteiten - gevreesd is. Ze richtte de landelijke gierzwaluwbescherming op en maakt zich nog net zo druk als dertig jaar geleden. ,,Het geeft het leven zin. Of het me nog veel tijd kost? Ik dóe niet anders. Gesprekken, telefoon, via de pc. Zestien uur per dag. Het spookt voortdurend door m’n hoofd.’’

Als we ons niet gedragen, wordt dat onze ondergang
Marjos Mourlands, gierzwaluwexpert

Ze bekijkt zaken graag in groter verband. ,,Ecologie had altijd al mijn belangstelling’’, zegt de voormalig lerares. Op het moment ziet ze de samenhang afbrokkelen als het om de natuur gaat. ,,Over de aarde hangt een netwerk waar verbindingen uit gehaald worden. Er vallen gaten.’’

Onrecht

Haar broze gezondheid weerhoudt haar niet tomeloos kennis te delen. Een gevolg van haar oude beroep? ,,Vraag dat maar aan mijn man’’ lacht ze. ,,Die zegt vaak ‘Ja, juf’.’’ Als ze onrecht ziet, kunnen gesprekspartners dat van haar gezicht aflezen. ,,Dat merk, ik. Gelukkig heb ik kritische mensen om me heen.’’ Ervaring heeft haar diplomatieker gemaakt. ,,Dat leer ik van mensen als Mans’’, verwijst ze naar de Spundelse natuuractivist De Jong, met wie ze onlangs nog woningcorporatie Thuisvester tot andere inzichten bracht.

De liefde voor de natuur bracht haar in eerste aanleg bij het IVN, waarvan ze een Roosendaalse tak oprichtte. In de stad waar de geboren Maastrichtse sinds ’73 woont met haar man Rob. Haar inmiddels onmetelijke kennis over de gierzwaluw ontstond bij toeval. ,, Het was eind jaren tachtig. Toen werd ik gewaarschuwd dat de stadsfabriek van De Biggelaar op de nominatie stond voor sloop.’’ Een bedreiging van een belangrijke broedplaats.

Carnavalesk

Leven in de lucht

Gierzwaluw. Foto Hennie Gunnink © J Bengevoord

De gierzwaluw is een beschermde vogelsoort die is volledig aangepast aan het leven in de lucht. De uit Afrika afkomstige pijlstaart legt jaarlijks duizenden kilometers af om in ons land (en in België) in de zomermaanden te broeden. In Vlaams-Brabant werd het vogeltje enkele jaren geleden tot ‘koesterbuur’ verkozen, omdat het als sfeermaker geldt in (stads)parken en oude wijken. Gierzwaluwen kunnen in duikvlucht snelheden van ruim tweehonderd kilometer per uur halen.

,,Dat bombardeerden we spontaan tot thema voor deelname aan de carnavalsoptocht.‘’ Helemaal in de traditie van het festijn die een vette knipoog aan milde maatschappijkritiek koppelt. ,,Ik gebruikte een jacquet van m’n grootvader als gierzwaluwuniform en liep er mee te fladderen. We hadden gierzwaluwkoppen op en de kinderen liepen in een zwaluwpak.’’

Uiteindelijk kwam er toch een winkelcentrum met de naam Biggelaar, dat inmiddels leegstaat. Maar delen van de oude panden overleefden in het Kuijperstraatje. ,,Zo komen dingen bij elkaar in het leven’’, lacht Marjos. Uit de respons op het carnavaleske protest haalde ze de energie om de landelijke gierzwaluwbescherming Nederland op te zetten.

Buitenlandse contacten en (internationale) studies scherpten intussen haar visie aan. Gaandeweg gingen die botsen met die van de ‘vogelaars’. Mensen in de stichting, die het beschermen van de vogel naar haar idee minder hoog in het vaandel droegen dan het inzamelen van gegevens daarover. ,,Zelfs de voorzitter van Sovon stimuleert dat’’, klinkt het richting de organisatie die de landelijke de jaarlijkse vogeltellingen houdt.

Niet bang

Voor haar illustreert het de vele misvattingen over vogels als de gierzwaluw. ,,Ik las ooit een publicatie uit Nimes’’, kijkt ze terug naar 1995. Gevolg was dat Marjos afreisde om ter plekke een wetenschappelijk onderlegde gierzwaluwautoriteit te raadplegen. ,,Hij waarschuwde tegen het oppakken van de geringde vogels.’’ Mourlands legt uit dat dat terugslaat op de oorsprong van het vogeltje. ,,Het broedde millennia lang in rotsspleten waar geen mens kwam. Ze lijken tam, zijn niet angstig.’’ Eenmaal aangeraakt keren de ouders echter niet meer terug op hun broedplaats, hoorde ze van haar collega.

Marjos Mourlands, geboren in Maastricht, 1940

Opleiding: Pedagogische academie

Gehuwd, 2 kinderen, 5 kleinkinderen

Gidsencursus IVN, afdeling Breda, 1979

Medeoprichter: IVN Roosendaal, 1979

Oprichter: Stichting Gierzwaluwenwerkgroep Nederland, 1990

Medeoprichter: vereniging Gierzwaluw Bescherming Nederland (GBN), 2001

Oprichter: Zwaluwen, Adviesbureau op non profit basis, 2001

Zulke inzichten maakten dat Mourmans haar eigen stichting verliet. Verlost van een tegenstrevend bestuur richtte ze later een vereniging –‘Met léden!’- op: Gierzwaluw Bescherming Nederland. Alleen die bestaat nog. ,,Zo loste het probleem zichzelf op.’’

Tegenwoordig staat ze met haar non-profit adviesbureau provincies, gemeenten, bouwers en woningcorporaties bij. Op een logeerkamer heeft ze nog een mini-dependance van de vogelopvang in Zundert om beschadigde zwaluwen op te lappen. ,,Niet te veel, want zoiets moet je niet stimuleren. Ze mogen zich absoluut niet hechten.’’ Het mooiste moment breekt aan als vogels weer vliegklaar zijn. ,,Dan ga ik bewust niet naar een weiland.Een boomvalk kan ze daar zo te pakken nemen. Nee, ik ga naar het bovendek van de parkeergarage van De Biggelaar. Daar zijn er al vierhonderd vertrokken. Dat is elke keer weer zo’n mooi gezicht.’’