Zo stemde de rest van Europa

CorrespondentenNiet alleen Nederland kende een opvallende uitkomst bij de Europese verkiezingen. We zetten de rest van Europa op een rij via onze correspondenten.

Redactie 27-05-19, 17:15 Laatste update: 27-05-19, 18:27

Britten geven May geweldige draai om de oren

Geert Langendorff - Londen

De overdonderende winst van de Brexit Party van Nigel Farage bij de Europese verkiezingen in Groot-Brittannië geeft een helder signaal aan de regeringspartij van premier Theresa May. De kiezers hebben haar onvermogen om het land uit de EU te halen snoeihard afgestraft. Zonder koerswijziging wordt de Conservatieve Partij weggevaagd bij de volgende landelijke verkiezingen.

De massale steun voor de Brexit Party (33 procent) vertaalde echter niet eenduidig het geluid van de uiterst verdeelde natie. Uitgesproken pro-EU-partijen haalden gezamenlijk 41.5 procent van de stemmen. De roep om een tweede referendum was mogelijk nog sterker dan de wens om de EU vaarwel te zeggen. Deze boodschap moet Labour, dat geen duidelijk standpunt over de brexit inneemt, zich ter harte nemen.

Labour (14.6 procent) gaf weliswaar minder terrein prijs dan de Conservatieve Partij (8.8 procent), de nederlaag was er niet minder pijnlijk om. Toch geldt de zege van de Brexit Party vooral als een afstraffing van de aftredende May en haar onderling vechtende kabinetsleden. Haar opvolger zal daarom ten koste van alles landelijke verkiezingen willen voorkomen. Met een harde brexit (‘no deal’), de boodschap van Farage, als meest logische strategie.

Of dat lukt, lijkt na de politieke aardverschuiving de vraag. De loopgraven in Westminster zijn door de zege van Farage en de fikse terreinwinst van eurogezinden alleen maar verder uitgediept.

Le Pen wint in Frankrijk

Frank Renout - Parijs

Steve Bannon was er speciaal voor naar Parijs gekomen. De ex-adviseur van Donald Trump en informeel adviseur van Marine Le Pen voorspelde dat Frankrijk het ‘Ground Zero’ van het nieuwe Europa zou worden.

En vanuit zijn 8.000 euro per nacht kostende suite in het luxueuze vijfsterrenhotel Bristol wilde hij dat graag zelf meemaken.

Steve Bannon kreeg voor een deel zijn zin. Marine Le Pen won de Europese verkiezingen in Frankrijk. Maar: met minimale voorsprong op de partij van president Macron. De rechtspopulisten kregen 23,1 procent van de stemmen, de linksliberalen kregen 22,4 procent. En alle andere partijen bleven op grote achterstand. Alleen de Franse ‘Groenen’ deden het opmerkelijk goed en kregen 50 procent meer stemmen dan bij de vorige EU-verkiezingen.

Marine Le Pen vroeg president Macron in een eerste reactie om meteen nieuwe verkiezingen uit te schrijven. De uitslag zou een klap in het gezicht van de regering zijn.

Maar in het regeringskamp heerst juist opluchting. Zondag stemden net zoveel mensen op de partij van Macron als bij de eerste ronde van de presidentsverkiezingen, twee jaar geleden. Dat zou betekenen dat hij een vaste electorale achterban heeft, ondanks zijn dalende populariteit en de protesten van de Gele Hesjes.

Gros Spanjaarden was nooit tegen Europa

Edwin Winkels - Barcelona

De Spaanse kiezers moesten zondag onderscheid maken tussen de liefst drie verschillende verkiezingen waarvoor zij hun stem konden uitbrengen, en dat deden ze. De Europese’ stemmen verschilden vooral van die voor de gemeenteraadsverkiezingen. Ook was op de meeste plaatsen een stembusstrijd om de regionale parlementen.

Bij de Europese verkiezingen zetten de sociaaldemocraten (PSOE) hun zegetocht van de landelijke verkiezingen van vorige maand voort, en gingen ze van 14 naar 20 zetels. De conservatieve Volkspartij daalde van 16 naar 12. Samen behaalden de twee traditionele, Europagezinde partijen 52% van de stemmen, 5% meer dan in 2014.

Het gros van de Spanjaarden is, sinds de toetreding van het land in 1986, nooit tegen Europa geweest. Het extreemrechtse Vox, het meest anti-EU, bleef met 6% duidelijk achter bij het resultaat dat het in april landelijk haalde.

Op lokaal gebied kan Vox echter een beslissende factor zijn, zoals in Madrid. Hoewel de PP daar zijn slechtste resultaat ooit behaalde, kan de partij samen met Ciudados en Vox een conservatieve coalitie vormen om de progressieve burgemeester Manuela Carmena weg te krijgen. Dat doet zich ook in enkele andere steden voor. Die ‘dichtbij’-verkiezingen kregen in de Spaanse media gisteren veel meer aandacht dan de Europese.

Historische zege voor Lega

Eveline Rethmeier - Rome

Matteo Salvini heeft met zijn partij Lega een historische overwinning behaald met ruim 34% van de stemmen. De afgelopen maanden nam Salvini het voortouw in de samenwerking van nationalistische partijen in Europa met wie hij de Europese Unie grondig wil verbouwen. De overwinning is het resultaat van de intensieve campagne van Salvini sinds zijn aantreden als vicepremier, via sociale media en in het land. De uitslag zet ook de politieke verhoudingen in Rome op scherp. Waar de Lega haar achterban zag verdubbelen ten opzichte van de landelijke verkiezingen vorig jaar, halveerde die van de Vijfsterrenbeweging. De partij bleek steken op 17%.

Het verstandshuwelijk tussen de onderling zeer verschillende partijen wordt hierdoor verder aan het wankelen gebracht. Salvini liet direct na de uitslag weten dat de samenwerking met de Vijfsterrenbeweging niet in gevaar is, maar sprak wel over een andere koers voor de huidige regering. Salvini zal zijn winst bij de Europese verkiezingen willen laten gelden. Salvini kondigde al aan dat de beloofde belastingverlaging er na de zomer aankomt en dat ook een door de Vijfsterrenbeweging gehate hogesnelheidslijn bij Turijn er nu zo snel mogelijk komt. Het is de vraag of de Vijfsterrenbeweging bereid is mee te buigen nu ze hebben moeten gezien dat de samenwerking met de Lega een groot deel van hun electoraat heeft weggejaagd.

Duitse coalitie krijgt slaag

Mark van Assen

Waar Frans Timmermans in Nederland de PvdA uit het moeras wist te trekken, had hij als sociaaldemocratische Spitzenkandidaat in Duitsland beduidend minder succes. De SPD kreeg een ongenadig pak rammel van de kiezer (min 12 procent). Zelfs in het historisch rode Bremen is de partij voor het eerst in 73 jaar achter de christendemocraten geëindigd. ,,Hoe komen ze ooit weer uit dit dal?” vraagt de Frankfurter Allgemeine zich af. Ook de CDU/CSU wist de kiezer niet te bekoren en verloor dik 6 procent. Daarmee heeft de huidige regeringscoalitie fors aan vertrouwen verloren. CDU-leider Annegret Kramp-Karrenbauer gaf meteen maar de schuld aan haar voorganger (en huidige bondskanselier) Angela Merkel: onder haar leiding was de dynamiek en de overtuiging verdwenen.

De Groenen hebben echter voor de grootste verrassing gezorgd. Zij verdubbelden in omvang en zijn nu de tweede partij van Duitsland. Onder aanvoering van de Duitse Ska Keller en de Nederlander Bas Eickhout voerden zij een Europese campagne die vooral gefocust was op klimaat en, inderdaad, Europa. De rechts-populistische AfD won ook, maar niet zoveel als verwacht. Volgens partijleider Alexander Gauland komt dat door een corruptieschandaal in Oostenrijk, waar de geestverwanten van de FPÖ bij betrokken zijn.

Megawinst voor Vlaams Belang in België

Mark van Assen

Vlaanderen is welvarender dan ooit, maar de Vlaming is boos en bang
Commentator De Standaard

Bij onze zuiderburen gaat het eigenlijk helemaal niet over de Europese verkiezingen. Van de uitslag wordt beleefd kennisgenomen: regeringspartijen N-VA, MR en Open VLD verliezen alle een zetel, alleen de CD&V blijft gelijk. Het zal wel. Er waren namelijk tegelijk ook landelijke verkiezingen en die brachten, zeker in Vlaanderen, een schokgolf teweeg. Het Vlaams Belang (voorheen het Vlaams Blok) ging er met de zege vandoor, en hoe: de partij van Filip Dewinter ging van bijna 6 naar bijna 19 procent van de stemmen.

De grootste partij blijft de Nieuw-Vlaamse Alliantie van Bart De Wever, maar op nummer 2 staan nu die andere Vlaamse nationalisten. Het bracht de commentator van de krant De Standaard tot de volgende observatie: ,,Vlaanderen is welvarender dan ooit, maar de Vlaming is boos en bang.” De grote vraag is nu of de andere partijen na deze uitslag wél gaan samenwerken met het Vlaams Belang. Dat werd tot nu toe buitengesloten door een cordon sanitaire. Aan de andere kant van de taalgrens bleven de socialisten (PS) en de liberalen (MR) de grootste in het Waalse parlement, ook al moesten ze beide rond de 5 procent inleveren. In België maken ze zich nu op voor de onderhandelingen over een federale regering.

Elders in Europa…

Mark van Assen

Er zijn twee leiders die nog maar eens de bevestiging hebben gekregen dat ze op de goede weg zijn (van hun eigen bevolking, in elk geval). In Hongarije heeft premier Viktor Orbán weer de absolute meerderheid gehaald met zijn partij Fidesz. Een heel stuk zuidelijker, op Malta, deed premier Joseph Muscat hetzelfde met zijn Arbeiderspartij. Het toeval wil dat beide landen scherp in de gaten worden gehouden door de Europese Commissie én het parlement vanwege het aantasten van de normen en waarden van de EU. Er liggen beschuldigingen van corruptie, het belemmeren van de vrijheid van meningsuiting en het inperken van de onafhankelijke rechterlijke macht. De kiezer was daar blijkbaar niet van onder de indruk.

In Oostenrijk was de stemming wat gespannen. Daar was vlak voor de verkiezingen de regering gevallen na een corruptieschandaal rond coalitiepartner FPÖ. Op in het geheim gemaakte beelden was te zien dat partijleider Heinz-Christian Strache en fractieleider Johann Gudenus allerlei beloften deden aan een Russische vrouw als ze de tabloid Kronen Zeitung zou kopen en die vervolgens positief zou laten schrijven over de FPÖ, ‘naar het voorbeeld van Orbán’. Premier Sebastian Kurz was woedend en ontsloeg eerst alle FPÖ-ministers en schreef toen nieuwe verkiezingen uit. Het deerde hem uiteindelijk niet al te veel, want zijn ÖVP kreeg zondag 7 procent meer stemmen. De FPÖ verloor 2 procent.

Ook in Griekenland komen er nieuwe verkiezingen, zij het niet door een corruptieschandaal. Syriza, de partij van premier Alexis Tsipras, werd ruim verslagen door de conservatieve oppositiepartij Nea Dimokratea. Die voerde niet alleen een succesvolle campagne met belastingverlagingen en lastenverlichting voor gezinnen, maar wist ook te profiteren van het gedoe rond de naam van buurman Macedonië (die naam wordt exclusief geclaimd door de Grieken). Tsipras haalde de woede van veel landgenoten op zijn hals door akkoord te gaan met ‘Republiek Noord-Macedonië’. ,,Politieke zelfmoord”, noemde een oppositieleider het.

In Polen, een van de grote landen in de EU, sloeg de PiS van Jarosalw Kaczynski zijn slag. De regeringspartij, ook al onder vuur wegens het schenden van de Europese waarden, haalde een overtuigende 43 procent van de stemmen binnen. Een blok van oppositiepartijen, de Europese Coalitie, bleef steken op 38 procent. De rest volgt op grote afstand. Het tekent de verdeeldheid in het land, en belooft ook een spannend gevecht bij de parlementsverkiezingen dit najaar.