Zijlstra: straight, loyaal en vol bravoure

Dat heeft Zijlstra nu ook zelf ondervonden. Hij heeft nog geprobeerd zijn leugen over de Poetin-ontmoeting recht te zetten met een zeer royaal excuus. Hij haalde er er zelfs zijn zoon bij. Als vader, zo zei Zijlstra eergisteren op televisie, kon hij zijn zoon geen beter voorbeeld geven waarom die maar beter niet kon liegen.

Bij zijn entree in de Tweede Kamerfractie werd Zijlstra in 2006 gezien als iemand die in de top terecht kon komen. De sympathieke Fries had een gunfactor. Recht door zee, afwisselend met humor of gestrekt been erin, maar ook met oog voor de menselijke kant.

Beginnend premier Mark Rutte haalde Zijlstra op het laatste moment in de kabinetsformatie in zijn nieuwe ploeg. Zijlstra mocht de cultuursector voor 200 miljoen gaan snijden. 'Halbe de Sloper' mocht 'linkse hobby’s' te lijf gaan, het was hem op het lijf geschreven. Dat hij een liefhebber van heavy metal was, droeg hij in het sensitieve culturele wereldje sans gêne uit.

Een ministerschap leek hem wel wat, toen Geert Wilders - met wie hij ooit in de Utrechtse gemeenteraad zat - de stekker uit het eerste kabinet-Rutte had getrokken. Maar Rutte beschikte anders. Als hij minister wilde worden, moest hij eerst de hondenbaan van het fractievoorzitterschap vervullen.

Zijlstra deed het met verve. Hij kreeg een 41-koppige fractie, waarvan de staart van de lijst van slechte kwaliteit was. Daardoor kwamen tegenvallende Kamerleden er gewoon weer in. Het regende affaires: Houwers, Leegte, Huizing en Verheijen moesten het veld ruimen.

Als iemand van inner circle onder vuur kwam te liggen, werd het patroon zichtbaar dat niet alleen Rutte, maar ook Zijlstra voor hem of haar in de bres sprong. Misschien wel menselijk, maar een beetje distantie is verstandiger. Dat werd zichtbaar bij het talentvolle Kamerlid Mark Verheijen, die er een slordig declaratiepatroon op na hield. Die reflex was er ook toen partijvoorzitter Henry Keizer en minister Ivo Opstelten onder vuur kwamen te liggen.

Binnen de VVD-PvdA-coalitie bewaakte Zijlstra de liberale kroonjuwelen. Hij hield Rutte bij de les als die teveel bewoog naar de sociaaldemocraten. In het viermanschap Rutte-Zijlstra-Asscher-Samsom had Zijlstra zijn hart op de tong. Alles werd uitgesproken, een stijl die Zijlstra prima paste. En als dat niet genoeg was, werd het afgeblust met een biertje of werden de horloges gelijkgezet in een Haags toprestaurant.

Zijlstra had het enkele malen verschrikkelijk moeilijk. Bij het bespreken van het regeerakkoord, dat in een paar uur door de fractie werd gejast. Bij het accepteren van het derde steunpakket aan de Grieken, waardoor Rutte een verkiezingsbelofte verbrak. En tijdens de ruzie over de bed-bad-broodregeling, waarbij het kabinet bijna ontplofte.

Gaandeweg kreeg Zijlstra meer profiel. Hij sprak in een interview uit dat het kabinet in de toekomst zaken zou moeten met dictators. Zijlstra vloog uit de bocht toen hij in een ander interview stelde dat asielzoekers de oversteek maakten voor borstvergroting en ooglidcorrecties. Bij een talkshow verklaarde hij dat het sinterklaasfeest was 'vermoord' door de verbanning van zwarte pieten. Nooit was Zijlstra te beroerd te verklaren dat hij een stommiteit had begaan, tot in zijn eigen fractie toe.

Lange tijd leek het erop dat Zijlstra zou worden beloond met een post als minister van Sociale Zaken of Economische Zaken. Hij ging er zelf van uit. Met de kennis van nu zou hij willen dat het was gebeurd, dan was hij helemaal niet onder vuur komen te liggen.

Want ook in gesprek met het Algemeen Dagblad en enkele regionale titels vertelde met een zekere bravoure dat hij in de datsja van Poetin was geweest en daar had gehoord over de wens tot herstel van het oude Russische rijk. Toen Nederland over hem heen viel omdat hij geen kennis zou hebben van de buitenlandse politiek, dook dit verhaal op in een profiel van de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken.

Zijlstra zei daarover in de Volkskrant: ,,Ik zat in Londen en ik weet nog dat iemand mij dat AD-verhaal toestuurde en toen kreeg het een heel andere lading. Want toen werd het: kijk die Zijlstra eens internationale ervaring hebben. Terwijl ik alleen dat inhoudelijke verhaal wilde vertellen.’’

In huize Zijlstra zijn de kaarten nu geschud. Zijn vrouw Ingrid de Bondt en hij spraken erover wie er als eerste minister mocht worden. De ex-gedeputeerde De Bondt is nu bestuurder bij een waterschap. Wellicht doet Rutte de volgende keer een beroep op de vrouw van Zijlstra.