Wereld beloofde ‘maximale’ sancties tegen Poetin, maar wordt dat nu gedaan? Nee, zeggen critici

De Amerikaanse president Joe Biden zegt het te willen, de Britse premier Boris Johnson ook, net als verschillende landen van de EU. Toch wordt Rusland vandaag waarschijnlijk níet uit het betalingssysteem SWIFT gezet. En dat zit critici niet lekker. 

SWIFT (the Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication) is namelijk het belangrijkste wereldwijde middel voor banken om te communiceren en betalingen mogelijk te maken. Het in België gevestigde bedrijf zou je kunnen zien als hét ict-systeem voor het wereldwijde bankverkeer. Ter illustratie: in 2020 werden zo'n 38 miljoen transacties per dag (!) via het systeem gedaan. 

De roep om Rusland - naast tal van andere financiële sancties - uit te sluiten van SWIFT, klinkt daarom sinds gisteren niet alleen in de VS en het VK, maar ook in tal van Europese hoofdsteden. Toch lijken de EU dit middel nog achter de hand te willen houden.  Premier Mark Rutte zei er gisteravond over: ,,Veel collega's hebben er voor gepleit dat nu al te doen, maar er moet, vinden anderen, eerst onderzoek worden gedaan welke gevolgen dat heeft.”

En daar zijn inderdaad best pragmatische redenen voor te bedenken. Ten eerste zou het kunnen betekenen dat Rusland voor transacties overstapt naar de Chinese variant van SWIFT,  het zogeheten Cips. Bovendien zag Poetin de bui al hangen waarschijnlijk, want het hoofd van de grootste Russische bank VTB (die nu op tal van zwarte lijsten staat overigens) zei recent al dat het ‘andere kanalen’ had gevonden voor betalingen, via telefoons, e-mail en berichtenservices.  

Maar wat de belangrijkste reden voor Europa misschien nog wel is, is dat het verbanning van SWIFT het moeilijker zou maken voor EU-lidstaten om te betalen voor het gas dat we hier nog steeds van Rusland kopen. Er zijn namelijk eerder landen verbannen van SWIFT, zoals Iran en Noord-Korea, waar wel uit bleek dat hun economieën afgesloten raakten van de wereld.  Overigens blijft de aankoop van gas wel mogelijk, maar de Russen hebben al gedreigd de kraan dicht te draaien als het uit SWIFT wordt gezet.

Toch pleiten critici voor de sanctie. Zo zei de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Dmytro Kuleba: ,,Ik ga hier niet diplomatiek over zijn. Iedereen die twijfelt of Rusland zou moeten worden geweerd van SWIFT moet begrijpen dat het bloed van onschuldige Oekraïense mannen, vrouwen en kinderen aan hun handen kleeft.”

Behalve de aarzeling over SWIFT, zijn er wel andere sancties tegen Rusland afgekondigd. Al op woensdag zijn maatregelen getroffen tegen 555 Russen en 52 Russische bedrijven.

Zo zijn van 351 Russische parlementsleden die instemden met het erkennen van de republieken Loehansk en Donetsk de banktegoeden in EU-landen bevroren, ofwel: ze kunnen niet meer bij hun geld. Hen mag geen geld meer worden geleend en ze mogen niet naar of door de EU reizen.

Luister ook onze podcast Politiek Dichtbij:

Ook zijn 27 Russische bedrijven en oligarchen geraakt, die volgens de EU een ‘rol hebben gespeeld’ bij de invasie van Oekraïne, bijvoorbeeld door geld te geven om die te bekostigen. Zo mag onder andere de minister van Defensie, Sergej Sjojgoe, niet meer naar de EU reizen.

Hetzelfde lot raakt de chef-staf van president Poetin, de vicepremier, de commandant van de luchtmacht en van de Zwarte Zeevloot, en de baas van een bank die belangrijk is voor de Russische defensiebranche. Ook de woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken, de hoofdredacteur van tv-zender RT en een presentator van de staatstelevisie worden gestraft.

Een beruchte Sint-Petersburgse ‘trollenfabriek’ staat ook op de sanctielijst. Dit Internet Research Agency produceert aan de lopende band desinformatie in het straatje van het Kremlin voor sociale media. IRA-financier Jevgeni Prigozjin, een vertrouweling van Poetin en oprichter van huurlingenbureau Wagner, is al eerder gestraft.

Daarnaast geldt een importverbod naar de regio’s Loehansk en Donetsk, een verbod te handelen met bedrijven in dat gebied, of er goederen uit te exporteren.

Rusland zelf mag ook niet meer in de EU geld lenen en tegen een aantal banken zijn ook sancties opgelegd. De banken VEB, de Rossija-bank en Promsvjaz-bank vallen hieronder.

Ook de VS stelt sancties tegen Rusland in, zei president Joe Biden vanavond, voor een ‘lange termijn impact’. Hij zei Rusland te ‘beperken’ zaken te doen, de vijf grootste banken te gaan ‘afsnijden’ van de Amerikaanse markt, waaronder VTB. Ook worden prominente Russen persona non grata verklaard.

Maar wat verder? Om het aantal sancties uit te breiden lagen er gisteravond nog verschillende op tafel tijdens het topberaad door EU-leiders. Vandaag moet duidelijk worden welke van de mogelijkheden worden benut.

- Zo wordt overwogen om Rusland buiten te sluiten van de westerse financiële markten. Dat zou betekenen dat Rusland in de EU geen geld meer kan lenen. De VS en het Verenigd Koninkrijk zouden dezelfde stap overwegen.

- Ook wordt nagedacht om niet langer computers, chips en elektronica te exporteren naar Rusland als daar onderdelen in zitten die gemaakt zijn met technologie uit de VS, Engeland of de EU.

- Ten slotte zouden er nog meer maatregelen kunnen worden getroffen tegen de rijke oligarchen rond Poetin. Zo werden al sancties, ook door het Verenigd Koninkrijk, opgelegd aan de miljonairs Gennady Timchenko en Boris en Igor Rotenberg.

Poetin en zijn buitenlandminister Lavrov worden vermoedelijk nog niet persoonlijk geraakt door sancties. De EU vreest anders de resterende diplomatieke kanalen helemaal te blokkeren.

De vraag is wel hoe efficiënt sancties überhaupt zijn. Na de inval van de Krim in 2014 werden ook maatregelen tegen Rusland getroffen, maar dat weerhield Poetin niet van annexatie van het gebied. Bovendien hebben veel rijke Russen, de entourage van Poetin, hun geld al overgedaan naar banken in bijvoorbeeld de Verenigde Arabische Emiraten. Toch hebben velen ook bezit, bijvoorbeeld woningen, in Engeland. Die zijn ze dus vaak in één klap kwijt. 

Bekijk hier onze video’s over de oorlog in Oekraïne: