De Nationale Ombudsman onderzocht in totaal 159 meldingen na een oproep aan Nederlanders die zich slachtoffer hebben gevoeld van etnisch profileren. Uit het resultaat spreekt diep wantrouwen tegen de overheid. Driekwart van de mensen die zeggen dat ze er vanwege hun huidskleur zijn ‘uitgepikt’ heeft daar nooit een klacht over ingediend. Want, zo zegt 72 procent van deze groep: tegen de staat klagen over de staat heeft geen zin. ‘Ze’ beschermen elkaar toch, is het idee. En: het heeft pas zin om te klagen als je weet dat je in het gelijk gesteld kunt worden, zo staat te lezen in het rapport.

Het cynisme van deze groep is zorgwekkend, stelt Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen. ,,Het vertrouwen dat de overheid fouten recht zet, is kwijt’’, stelt hij. Dat de onderzochte aantallen niet heel groot zijn, zegt volgens hem niet veel. ,,Dat zagen we ook bij de toeslagenaffaire. Toen bleken er veel meer mensen gedupeerd - waarschijnlijk meer dan 20.000 - dan er bij mij geklaagd hadden.”

De wet is heel helder: het is in Nederland verboden om onderscheid te maken vanwege bijvoorbeeld kleur, geloof of ras. Van Zutphen ziet dat er soms verwarring is over het begrip, maar volgens hem is er maar één uitzondering mogelijk. ,,Dan gaat het om nationaliteit. Om vast te stellen of iemand recht heeft op kinderbijslag, mag je kijken naar nationaliteit. Maar wanneer iemand op Schiphol bijvoorbeeld een Ghanees paspoort heeft, mag dat geen reden zijn om hem uit de rij te halen. Dat is gewoon fout.”

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

Dát de overheid zich schuldig maakt aan etnisch profileren, is volgens Van Zutphen niet langer de vraag. ,,We weten dat het in Nederland voorkomt. Het gebeurt.” Ook de leiding van de politie, douane en Belastingdienst - over wie de meeste meldingen gaan - erkent dat, stelt Van Zutphen.

Toch vinden die organisaties het lastig om het gesprek over etnische profilering aan te gaan. ,,De ambtenaar die wordt beschuldigd, voelt zich vaak in zijn professionele eer aangetast en zegt al snel: ‘Daar is geen sprake van. Deze meneer trekt de racismekaart om onder een boete uit te komen.’ Terwijl degene die het aankaart daardoor het gevoel krijgt dat ie meteen met 1-0 achter staat, omdat er tegen hem wordt gezegd: ‘Bewijs het maar.’”

Zo komen we niet verder, stelt Van Zutphen. Waar het volgens hem mee begint, is dat degene die aan de bel trekt, serieus wordt genomen. ,,Is er een luisterend oor, wordt er goed onderzoek gedaan?”

Als ombudsman zal hij de lat voortaan hoger leggen: ,,Als de ambtenaar zegt: ‘Het had niks met kleur te maken dat je er bent uitgepikt’, dan moet er wel een uitleg komen waarom dat zo is. Wordt die uitleg niet gegeven, dan ga ik ervan uit dat het verhaal van de klager klopt.”

Volgens Van Zutphen gaat het er in de eerste plaats om dat er bij overheidsdienaren het inzicht ontstaat dat zij misschien wel vooroordelen hebben. ,,Je wilt dat ambtenaren het gesprek aan durven gaan. Dat ze eerst een stap terug doen en zich openstellen.”

Van Zutphen ziet dat het racismedebat in Nederland intens gevoerd wordt. Hij verwijst naar de Black Lives Matter-demonstraties en de antidiscriminatiebureaus die ‘volop in de belangstelling’ staan. ,,Bij klachten over etnisch profileren, ook bij de demonstraties op het Malieveld en het Museumplein, houden we heel scherp in de gaten of er naar mensen wordt geluisterd.”

Als Nationale Ombudsman vindt hij het van groot belang dat de klachtenbehandeling bij de overheid goed is georganiseerd. ,,Het gaat me er uiteindelijk om dat het in deze organisaties beter gaat”, aldus Van Zutphen. ,,Als er een andere reactie komt dan ‘hoe komt u daar nu bij, wij doen niets fout’, dan zijn we al een heel eind.”

Bekijk hieronder onze video’s over de Nederlandse racismeprotesten: