Notulen onthullen: ‘activistische’ Kamerleden moesten toontje lager zingen
NOTULEN / VIDEOIn het kabinet werd flink geklaagd over ‘activistische’ en ‘tegenwerkende’ coalitie-Kamerleden, onder anderen CDA’er Pieter Omtzigt en VVD-parlementariër Helma Lodders. Zij moesten tot de orde geroepen worden, vonden ministers.
‘Het is wenselijk dat ministers de woordvoerders van gelijke politieke huize hierop aanspreken’ staat in een van de maandag gepubliceerde ministerraadsnotulen - in totaal 37 pagina’s - van vergaderingen in 2019 over het toeslagendossier.
Duidelijk is dat betrokken bewindspersonen het ‘activisme’ en ‘de strijd’ en ‘tegenwerking’ van coalitie-Kamerleden beu waren. In de notulen van 12 juli 2019 staat uitgebreid beschreven hoe minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken, D66), premier Mark Rutte (VVD) en CDA-minister Wopke Hoekstra (Financiën) terugblikken op een fel Kameroverleg waarin een motie van afkeuring werd ingediend door de SP.
Die vergadering trapt Koolmees af. Hij beklaagt zich (‘spreker is zeer ontstemd’) over het brede kritische front in de Tweede Kamer, van links tot rechts, van SP’er Renske Leijten tot coalitiepolitici als CDA’er Omtzigt en VVD’er Lodders: ‘De rol van coalitiefracties is weinig behulpzaam. (...) Het vraagstuk van activistische woordvoerders speelt ook bij andere fracties’, notuleert de secretaris.
Lees hier zelf alle notulen.
Premier Rutte reageert instemmend als Koolmees klaagt over activisme en tegenwerking, en toont zelf ‘weinig begrip’ voor woordvoerders die zich in de media profileren. Rutte heeft in de richting van partijgenoot Lodders ‘reeds het belang van eenheid in de coalitie’ benadrukt. Hoekstra is het eveneens met Koolmees en Rutte eens. De CDA-leider noemt de relatie tussen kabinet en coalitiefracties ingewikkeld: ‘Door De Jonge en spreker (Hoekstra, red.) is veel tijd en energie gestoken in het sensibiliseren van de heer Omtzigt, met overigens beperkt succes’, staat in het vergaderverslag.
Hoekstra is niet blij met Omtzigt die ambtenaren van de Belastingdienst aanvalt: ‘De suggestie van de heer Omtzigt dat ambtenaren van het ministerie van Financiën incompetent zijn, is niet in goede aarde gevallen.’ Toenmalig staatssecretaris Menno Snel (Belastingdienst, D66) laat nog weten dat hij minder felle reacties wil vanuit de Tweede Kamer.
‘Niet individuele ambtenaren beschuldigen’
Staatssecretaris Snel maakt eind 2019 een principieel punt van de individuele bejegening van ambtenaren. Tijdens de ministerraad van 15 november zegt Snel tegen collega's dat CDA’er Omtzigt ‘op zoek lijkt’ naar namen van schuldigen. Maar Snel wil niet over specifieke ambtenaren in debat met Kamerleden. ‘De problematiek wordt niet veroorzaakt door individuen met kwaad in de zin, maar betreft een structurele kwestie.’
Minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid, CDA) ziet wel een potentieel probleem omdat niet alles met de Kamer gedeeld wordt: ‘Grapperhaus uit zijn zorgen over het niet verstrekken van een feitenrelaas en wijst erop dat de motie-Omtzigt (waarin om een feitenrelaas wordt gevraagd, red.) met Kamerbrede steun is aangenomen. De vraag is of de staatssecretaris hiermee wegkomt. Spreker biedt aan om samen met minister Hoekstra mee te denken over een wijze waarop kan worden gesteld dat voorliggende kabinetsreactie tevens een feitenrelaas bevat'.
Minister Sigrid Kaag (Buitenlandse Handel, D66) laat tijdens een andere vergadering weten ‘minder moeite te hebben met coalitiefracties die zich openlijk tegen het kabinet afzetten.’ In het verslag staat: ‘Het is immers in een democratie een gezond teken dat er fel wordt gedebatteerd. Naar verwachting zal dit overigens in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021 steeds vaker plaatsvinden. Wel dient dit debat binnen bepaalde kaders plaats te vinden. Spreekster stelt voor dat het kabinet in overleg met de voorzitters van de coalitiefracties bespreekt welke kaders hierbij werkbaar zijn.’
De suggestie dat het kabinet de Kamer om politieke redenen niet volledig heeft geïnformeerd ‘niet juist’, schrijft het kabinet aan de Tweede Kamer in een begeleidende brief bij de notulen.
Er worden twee redenen aangevoerd waarom sommige informatie niet naar de Kamer is gestuurd: in de eerste plaats omdat die info betrekking had op het handelen van individuele ambtenaren. ‘Hierbij speelt het principiële punt dat het handelen van ambtenaren geen zelfstandig onderwerp van het politieke debat zou moeten worden gemaakt. Bewindspersonen zijn immers politiek verantwoordelijk, terwijl ambtenaren zich niet kunnen uitspreken.’
Luister naar onze podcast Politiek Dichtbij
Als tweede reden wordt aangevoerd dat het lange tijd ‘staand beleid’ was om documenten die zijn opgesteld ten behoeve van intern beraad, in beginsel niet te verstrekken aan de Tweede Kamer. ‘Aan het belang van de bescherming van het in vertrouwelijkheid kunnen adviseren van bewindspersonen werd toen een doorslaggevend gewicht toegekend.’ In januari is het kabinet al teruggekomen op dit standpunt. Voortaan worden interne memo’s wel gedeeld.
Notulen van de ministerraad zijn ‘zeer geheim’
En dat moet zo blijven, vindt het kabinet. Voortijdige openbaarmaking komt haast nooit voor, schrijft het kabinet aan de Kamer: ‘Het kabinet benadrukt dat het vertrouwelijk beraadslagen in de ministerraad voor de bestuurbaarheid van Nederland op de lange termijn van cruciaal belang is, vanwege de functie van de ministerraad binnen het gehele staatsbestel. Ten aanzien van de notulen van de ministerraad geldt dat openbaarmaking daarvan tot gevolg zou hebben dat meningen van individuele bewindspersonen naar buiten komen, waardoor de eenheid van het regeringsbeleid in gevaar zou komen. Om deze redenen worden de notulen standaard voorzien van de rubricering staatsgeheim, zeer geheim.’ De premier kondigt daarom aan aangifte te doen tegen het lekken van notulen uit de ministerraad naar RTL Nieuws.
Premier Rutte zegt in november 2019 volgens de notulen: ‘Dit betekent niet dat conceptversies van ambtelijke stukken aan de Kamer hoeven te worden verstrekt. Dat zou immers de beleidsvoorbereiding op ambtelijk niveau ernstig belemmeren. Het kabinet dient dit duidelijk uit te dragen, ook indien de Kamer in deze kwestie een offensieve toon, bijvoorbeeld in de richting van betrokken ambtenaren, zou kiezen. Van belang is dat staatssecretaris Snel met deze aspecten rekening houdt in zijn toon bij de beantwoording van de Kamer.’
De tekst gaat verder onder de foto.
Brisant
De teksten over kritische Kamerleden zijn niettemin explosief. In de toeslagenaffaire kwamen leden van het kabinet en Kamerleden veelvuldig tegenover elkaar te staan. Voor het eerst wordt nu duidelijk hoe ministers achter de schermen klaagden over parlementariërs. Dat is extra saillant in een tijdperk dat iedereen op het Binnenhof niet uitgesproken raakt over het belang van een sterke Tweede Kamer, als ‘tegenmacht’ versus het kabinet.
Zo kan het openen van de kabinetskluis ook als een politieke ‘doos van Pandora’ uitpakken en verhoudingen tussen beoogde coalitiepartijen nog verder onder druk zetten. Donderdag debatteert het parlement over de notulen.
Reacties: ‘ze wilden eigen hachje redden’
PvdA-leider Lilianne Ploumen reageert op de openbaar gemaakte notulen: ,,Terwijl ouders in diepe ellende zaten en werden opgejaagd door de Belastingdienst, was de ministerraad alleen maar bezig met het beperken van de politieke schade en het redden van het eigen hachje. Het negeren van de problemen, kaltstellen van kritische Kamerleden en achterhouden van informatie werd belangrijker gevonden dan waarheidsvinding en hulp aan de slachtoffers. De slachtoffers van de toeslagenaffaire staan nog altijd met lege handen en leven in onzekerheid.” SP-leider Lilian Marijnissen meldt: ,,Het is afschuwelijk om te lezen dat het kabinet drukker was met de doofpot dichthouden, dan met de ellende van onschuldige ouders in het toeslagenschandaal op te lossen. Dit is niet goed te praten.” PVV-leider Geert Wilders wil dat betrokken ministers ‘vervolgd’ worden omdat ze niet alle informatie aan de Kamer hebben verstrekt en dus ‘een ambtsmisdrijf’ plegen.
Tjeenk Willinks missie
De verkenning van een nieuwe coalitie crashte eind maart na het uitlekken van het pre-formatiememo (‘Omtzigt: functie elders’) en Ruttes vergeten gesprek over diezelfde Omtzigt.
Daarna probeerde de nieuwe informateur Herman Tjeenk Willink vooral tijd te kopen, zodat het wantrouwen zou afnemen. Tjeenk Willink schakelde een paar versnellingen terug en bood partijen de kans intern de boel op orde te krijgen. Maar de onthulling van RTL vorige week zet de zoveelste mijn op het Binnenhof op scherp: eerst moet dit explosief ontmanteld worden, voordat de formatie werkelijk weer verder kan, weten betrokkenen.
Reageren kan onderaan dit artikel. Alleen reacties voorzien van een volledige naam worden geplaatst. We doen dat omdat we een debat willen met mensen die staan voor wat ze zeggen, en daar dus ook hun naam bij zetten. Wie zijn naam nog moet invullen, kan dat doen door rechts bovenaan op onze site op ‘Login’ te klikken.
Bekijk al onze politieke video's in deze playlist
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
Partijen pleiten voor grotere Tweede Kamer
Het aantal zetels in de Tweede Kamer moet worden uitgebreid. Daarvoor pleiten PvdA, GroenLinks, ChristenUnie en Volt. De partijen denken dat de Kamer dan beter haar werk kan doen. -
PREMIUMmet video's
Rookmelders verplicht, maar duizenden huurders hebben er nog geen een: ‘Onbegrijpelijk’
Duizenden huurders hebben nog altijd geen verplichte rookmelder. Dat komt door een tekort aan apparaten en installateurs, maar huurders zijn zelf ook niet allemaal even welwillend. Sommigen weigeren er zelfs één. Onbegrijpelijk, zeggen ze bij de brandweer. -
Tijd voor een nieuwe laptop? Dit is onze favoriet van het moment
We zitten aan het begin van de zomervakantie, maar voor je het weet begint een nieuw schooljaar en heb je een nieuwe laptop nodig. Na wekenlang testen hebben we onze favoriet van circa 900 euro geselecteerd. -
VIDEO
Rutte: Notulen ministerraad worden openbaar
Het kabinet maakt notulen van de ministerraad openbaar waarin is gesproken over de toeslagenaffaire. Dat is bijzonder, omdat die normaal gesproken twintig jaar geheim blijven. -
podcast
Oorlogstaal en het ‘populisme’ van Caroline van der Plas
De demonstratie van tienduizenden boeren in Stroe zette het grote stikstofdebat nog wat verder onder druk. Dat maakte meteen veel duidelijk: minister Christianne van der Wal houdt vast aan haar plannen, collega Henk Staghouwer leverde ‘broddelwerk’ af en in de Kamer is Caroline van der Plas het boeren-oppositielid numero 1. Maar gaat dat gepaard met populisme?
-
PREMIUMInterview
Van Dissel over najaar: 'Nieuwe vaccinatieronde is reëel’
Binnenkort praat Jaap van Dissel zijn Outbreak Management Team bij over de zomergolf. Extra maatregelen zijn nu niet nodig, maar de basisregels en een dubbele zelftest zijn wel verstandig. ,,Je kunt ook niet elke neusverkoudheid voorkomen.’’ -
PREMIUM
Goud altijd aangeven en geen kunst ouder dan 100 jaar: hier moet je op letten bij souvenirs
De mini Spaanse gitaar die op de Ramblas in Barcelona nog zo schattig leek, belandt een paar jaar later als made-in-Chinaprul in de container. Zonde. Aan wat voor aandenken beleef je plezier? En wat mag je eigenlijk meenemen? -
Podcast
Binnenhof maakt zich op voor alweer een spannende week
Notulen van de ministerraad verdwijnen normaal 25 jaar jaar in een kluis voordat gewone stervelingen als u en ik die kunnen inzien. Maar maandagavond geeft het kabinet de notulen vrij van vergaderingen die het in 2019 had over de toeslagenaffaire.
1 reactie
Resterende karakters 500
Log in en reageerA. Zandvoort