Kabinet stelt onderzoek in naar misgelopen bombardement Hawija

Minister Ank Bijleveld van Defensie wil bijvoorbeeld een elektriciteitscentrale en een gemeenschapshuis realiseren. Die compensatie gebeurt op vrijwillige basis, benadrukt ze. Hoeveel geld Nederland in Hawija steekt, wil de CDA-bewindsvrouw niet zeggen. Dat hangt volgens haar af van de voorstellen die drie organisaties nu kunnen voorstellen indienen bij het ministerie om de gemeenschap van de stad te ondersteunen. Zodra die voorstellen zijn ingediend en goedgekeurd, wil ze ‘zo snel mogelijk’ met de projecten beginnen.

Individuele schadevergoedingen worden niet uitgekeerd, stelt Bijleveld, omdat in Hawija een Iraakse bommenfabriek werd aangevallen dat volgens het humanitair oorlogsrecht een ‘duidelijk legitiem doel’ is. ,,Het was in hardcore IS-gebied.” In de fabriek lagen echter veel meer explosieven, waardoor de ‘nevenschade’ veel groter was dan vooraf ingeschat.

,,Nederland is wel verantwoordelijk, maar niet aansprakelijk voor de gevolgen van de aanval”, schrijft Bijleveld aan de Tweede Kamer. Er is daarom ‘geen aanleiding’ tot het uitkeren van schadevergoedingen ‘op individueel niveau’. ,,Ik realiseer mij terdege dat dit een moeilijke boodschap is voor de betrokkenen”, aldus Bijleveld. Daarom kiest ze voor het ‘ondersteunen van de getroffen gemeenschap’. ,,Ik ben blij dat we zo kunnen laten zien dat we ook richting de nabestaanden en slachtoffers onze verantwoordelijkheid zullen nemen.”

In Mosul, waar in juni 2015 door een Nederlands bombardement ook burgerslachtoffers vielen, werden recent wel schadevergoedingen gegeven. In dat geval, stelt Bijleveld, bleek dat er ‘een niet-legitiem doel’ was aangevallen. De bom viel op een woonhuis.

Ook gaat - vijf jaar ná het bombardement - een onafhankelijke onderzoekscommissie onder leiding van oud-minister Winnie Sorgdrager (D66) kijken hoe er door een Nederlandse F-16-aanval in juni 2015 in het Iraakse Hawija burgerslachtoffers konden vallen. Daaruit moeten lessen worden getrokken ‘voor de toekomst’. 

De Tweede Kamer drong - op initiatief van regeringspartij D66 - op zo’n onderzoek aan, uitgevoerd door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV). Maar die zei het onderzoek niet uit te kunnen voeren, omdat het niet tot de taken behoort. Daarom stelt Bijleveld een commissie in omdat ze ‘wel begrijpt dat de Kamer in dit uitzonderlijke geval heeft gevraagd om een extra onafhankelijk onderzoek naar deze aanval’. 

Sorgdrager zal ‘naar eigen inzicht de overige leden van deze onderzoekcommissie aanwijzen’. Volgens Bijleveld is minister van Staat Sorgdrager bij uitstek geschikt voor deze commissie omdat ‘zij zich veel op dit soort terrein heeft bewogen'. ,,Ze kan de juridische aspecten overzien en is ook procureur-generaal geweest aan het militaire hof.”

De Tweede Kamer bleef in mei minister Ank Bijleveld van Defensie verwijten dat informatie over de fatale Nederlandse aanval op het Iraakse Hawija niet, verkeerd of onvolledig naar het parlement werd gestuurd: