Minister Sigrid Kaag voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (D66). © ANP

Kabinet blijft spreken over ‘Armeense kwestie’

Het kabinet erkent de Armeense genocide niet en blijft spreken over de ‘kwestie van de Armeense genocide’. Wel gaat er een minister in april naar de herdenking van de genocide in de Armeense hoofdstad Jerevan. De Tweede Kamer wil de genocide uit 1915 wél erkennen.

Hanneke Keultjes 22-02-18, 13:52 Laatste update: 22-02-18, 13:59

Ik heb zelf ook veel Armeense vrienden. Maar ik sta hier ook namens het kabinet
Minister Kaag

Dat coalitiecompromis komt vandaag naar voren in een Kamerdebat over de heikele politieke kwestie van de Armeense genocide, waarover al vele jaren wordt gedebatteerd. Sigrid Kaag, de waarnemend minister van Buitenlandse Zaken, wilde niet vooruitlopen op een motie waarin de Kamer het kabinet opdraagt een minister naar de herdenking te sturen, maar liet doorschemeren dat ze zich dat kon voorstellen. ,,Je gaat niet naar een herdenking om er de microfoon te nemen. Aanwezigheid betekent soms meer dan woorden.''

De Armeense genocide uit 1915, ten tijde van het Ottomaanse rijk, ligt gevoelig, met name onder de Turkse gemeenschap. Volgens Turkije zijn er destijds aan beide zijden slachtoffers gevallen. Een aantal landen, waaronder Frankrijk en Canada, heeft de genocide wel erkend. Dat zou Nederland ook moeten doen, vindt SP-Kamerlid Sadet Karabulut. ,,Ik doe – tegen beter weten in – de oproep om die rare woorden weg te laten en niet meer te spreken over ‘de kwestie van’.''

Afweging

Kaag noemt het ‘een nationale afweging’. ,,Ik sta hier met zwaar gemoed. Vanwege de tragedie die zich heeft voltrokken, de gruwelijke misdaden die zijn begaan. Ik heb zelf ook veel Armeense vrienden. Maar ik sta hier ook namens het kabinet.''

Volgens Kaag is het met de huidige adviezen die het kabinet heeft, niet mogelijk om de genocide te erkennen. Voor georganiseerde volkerenmoord geldt een zeer hoge bewijslast, benadrukte Kaag. ,,Er is geen uitspraak van het internationaal strafhof of een resolutie van de VN-Veiligheidsraad. De term genocide kunnen we niet lichtzinnig gebruiken. Daarom blijven we onze woorden zorgvuldig kiezen.''

Kwestie

Een bewindspersoon sturen naar een herdenking die het kabinet niet erkent. Welk gewicht heeft dat als een minister gaat spreken over een ‘kwestie’?
Raymond de Roon, PVV

ChristenUnie-Kamerlid Joël Voordewind ijvert al jaren voor een erkenning van de Armeense genocide. Vorige week werd bekend dat een motie van zijn hand gesteund wordt door de andere regeringspartijen en op ruime steun in de Kamer kan rekenen. Alleen Denk blijft van de ‘Armeense kwestie’ spreken. ,,Kwalificatie van genocide, daar ga ik niet in mee'', stelde fractieleider Tunahan Kuzu. Hij verweet Voordewind in verkiezingstijd 'zieltjes te willen winnen in de Armeense kerk'.

In een tweede motie roept de coalitie het kabinet op om een minder naar de herdenking te sturen, te beginnen in april dit jaar en daarna iedere vijf jaar. Volgens een deel van de Kamer komt het kabinet wel in een lastige spagaat terecht, omdat een minister naar een erkenning moet van een genocide die formeel niet door de Nederlandse regering wordt erkend. PVV-Kamerlid Raymond de Roon begrijpt dat niet. ,,Een bewindspersoon sturen naar een herdenking die het kabinet niet erkent. Welk gewicht heeft dat als een minister gaat spreken over een ‘kwestie’?''

Ook SGP-fractieleider Kees van der Staaij pleit ervoor de ‘pijn in één keer te nemen’, vooral nu de verhoudingen met de Turkse regering al op een dieptepunt zijn. ,,Aanwezigheid bij de herdenking is een mooie impliciete erkenning, maar ik zou het kabinet ook willen vragen om een expliciete erkenning.''

Compromis

Coalitiepartijen verdedigden het bereikte compromis. ,,Stapje voor stapje is beter dan een grote stap'', meende CDA-Kamerlid Martijn van Helvert. Zijn D66-collega Sjoerd Sjoerdsma stelde dat iedereen ermee ‘worstelt’. ,,Ook met hoe de regering ermee om moet gaan. Daarom nu: erkenning uit Tweede Kamer.''

Een andere genocide wordt wél erkend door het kabinet. In december vorig jaar schreef toenmalig minister Halbe Zijlstra van Buitenlandse Zaken aan de Kamer dat terreurgroep IS zich hoogstwaarschijnlijk schuldig heeft gemaakt aan genocide van jezidi’s en christenen. PvdA en Denk pleiten ervoor om ook het geweld tegen de Rohingya in Myanmar als hoogstwaarschijnlijke genocide te bestempelen. Volgens Kaag moet daarvoor eerst een VN-resolutie worden aangenomen.