Burgers moeten meer invloed krijgen op de vorming van een kabinet. Bij de Kamerverkiezingen moeten zij niet alleen op een partij kunnen stemmen, maar ook op de politicus die formateur moet worden.
Hans van Soest
Dat idee komt van de staatscommissie Parlementair Stelsel, die eind dit jaar met een definitief rapport komt. De commissie is ingesteld om te kijken hoe burgers zich meer betrokken kunnen voelen bij de politiek.
Black box
De staatscommissie – onder leiding van Commissaris van de Koning Johan Remkes – constateert dat vooral de formatie van een nieuw kabinet na de verkiezingen ‘een black box’ is. De kiezer heeft te weinig invloed op wat er met zijn of haar stem gebeurt, vindt Remkes.
Door het kiezen van een formateur kan dat probleem worden opgelost, denkt de commissie. De gekozen formateur moet na de verkiezingen het initiatief nemen tot de kabinetsbesprekingen.
Remkes: ,,We hopen dat kiezers die stemmen op een kleinere partij een formateur kiezen van een grotere partij. Op die manier geven ze een voorkeur aan voor de coalitie die moet worden gevormd.’’
Mitsen en maren
Het is onontkoombaar en ook niet erg dat de meerderheid van de Tweede Kamer wel eens iets anders vindt dan de meerderheid van de kiezers. Maar er moet een noodrem mogelijk zijn voor de kiezer om dat te corrigeren.
Johan Remkes , Voorzitter
Er zitten veel mitsen en maren aan het idee, erkent Remkes. Het is niet gezegd dat een gekozen formateur het ook voor elkaar krijgt om een kabinet te vormen.
Nu is de formateur bijna altijd de voorman van de grootste partij en de beoogde minister-president. Maar de commissie stelt niet voor om de premier rechtstreeks te laten kiezen door de bevolking. ,,Dan moet de grondwet worden veranderd,’’ stelt Remkes.
Behalve een gekozen formateur opteert de staatscommissie ook voor de invoering van een correctief en bindend referendum. ,,De huidige representatieve democratie waarbij de tweede kamer beslissingen neemt functioneert goed,’’ vindt Remkes.
,,En het is onontkoombaar en ook niet erg dat de meerderheid van de Tweede Kamer wel eens iets anders vindt dan de meerderheid van de kiezers. Maar er moet een noodrem mogelijk zijn voor de kiezer om dat te corrigeren.’’
De staatscommissie voelt in elk geval niet voor niet-bindende vormen van een referendum, zoals het huidige raadgevende referendum, dat binnenkort wordt afgeschaft. ,,Dan kan de politiek alsnog doen en laten met de uitslag wat het wil,’’ zegt Remkes.
Wel zou een correctief referendum alleen geldig moeten zijn als een bepaald aantal mensen ‘nee’ stemt. De commissie gaat het idee de komende maanden verder uitwerken.
Eindrapport
Eind dit jaar wordt het eindrapport van de staatscommissie verwacht. Remkes roept burgers op de nu gepresenteerde ideeën te becommentariëren. Andere ideeën in het tussenrapport zijn onder andere een terugzendrecht voor de Eerste Kamer, zodat die niet alleen nog ja of nee kan zeggen tegen wetsvoorstellen waar de Tweede kamer al mee heeft ingestemd.
Ook wil de commissie een maximum stellen aan giften die politieke partijen mogen krijgen, om de invloed van geldschieters te verkleinen.
