Bijltjesdag in formatie: Na optie met PvdA en GroenLinks valt ook route met ChristenUnie af

Het was vandaag elimineren geblazen in de Stadhouderskamer op het Binnenhof. De twee laatst denkbare opties voor VVD, D66 en CDA om met anderen tot een meerderheidskabinet te komen, zijn formeel afgevallen. Informateur Hamer zal zich  na ‘intensieve gesprekken’ beraden op de ‘vervolgstap’, zeiden D66-leider Kaag en CDA-aanvoerder Hoekstra na afloop van hun sessie met de informateur. Ook de VVD was daarbij. 

VVD en CDA blokkeerden de route met PvdA én GroenLinks, terwijl D66 een weg met ChristenUnie afsneed. Nu komt de bal bij VVD-leider Mark Rutte, als leider van de grootste partij, te liggen. Hem rest wellicht niet meer dan het formeren van een minderheidskabinet. Al ging hij op vragen hierover niet in. 

Als eerste ging vanochtend de weg met PvdA én GroenLinks samen het raam uit. PvdA-leider Lilianne Ploumen reageerde na afloop van haar gesprek: ,,Ze (VVD en CDA, red.) willen niet praten met ons over de inhoud van een regeerakkoord. Dat is jammer, want we weten nu niet hoe ze in de discussie gaan. Dat is spijtig.”

Ook Jesse Klaver (GroenLinks) zei dat VVD en CDA ‘verdere gesprekken weigeren’. ,,De democratie is de verliezer. Dat is zonde. We moeten Nederland verder helpen, maar dat gaat nu niet”, zei hij. Hij noch Ploumen zeggen elkaar alsnog los te laten, zodat een van beide alsnog zou kunnen aanschuiven. ,,Wij blijven bij elkaar en dat blijft zo.”

VVD-leider Mark Rutte lichtte toe dat hij nog steeds met óf PvdA óf GroenLinks verder zou willen onderhandelen. ,,Het zou anders met alle twee een vijf partijen kabinet zijn geworden en we hebben daar meerdere bezwaren tegen. Ten eerste: je hebt ze niet allebei nodig voor een meerderheid. En dat brengt het risico dat de een anders gaat stemmen dan de ander. En de PvdA heeft een veel linkser programma gekregen, dat afwijkt van GroenLinks.”

Hoe het nu verder moet? ,,De vervolgstappen gaan we allemaal bekijken.” Zelf heeft Rutte overigens de gesprekken verlaten: hij heeft een afspraak met de Franse president Macron voor overleg over Afghanistan. Ook CDA-leider Hoekstra weigerde inhoudelijke antwoorden te geven na het gesprek: ,,De informateur heeft ons allemaal gehoord, het is aan haar de vervolgstap te formuleren. Ik begrijp het ongemak en het ongeduld, maar ik moet het hierbij laten.”
D66-leider Kaag sprak van ‘intensieve gesprekken’. ,,Het is aan de informateur om dat nu te wegen. Voor ons is het teleurstellend dat de historische stap van PvdA en GroenLinks de andere partijen niet heeft kunnen meekrijgen.”

Informateur Hamer heeft nu alle hoofdrolspelers gehoord, zij zal een verslag aan de Tweede Kamer opstellen. Het is onduidelijk wanneer dat klaar is. 

CDA-leider Wopke Hoekstra zei er ‘constructief in te zitten’, maar wil echt alleen een optie van GroenLinks óf PvdA overwegen. ,,Als je kijkt naar inhoud en hoeveel partijen nodig zijn, vinden wij een vijf partijen kabinet echt niet voor de hand liggen.”

Na die eliminatie, viel ook ChristenUnie als partner af. D66-leider Sigrid Kaag noemde het ‘betreurenswaardig’ dat de coalitie met PvdA en GroenLinks is afgevallen als optie. Ze spreekt van een ‘impasse’. ,,We zullen een weg vooruit moeten vinden.” Kaag wees dan weer de optie met ChristenUnie af en merkte op een ‘progressief’ kabinet te willen. ,,We zullen ons allemaal moeten beraden.” 

ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers zei zich er in te kunnen vinden. ,,De inhoudelijke verschillen zijn duidelijk. De signalen hier aan de deur ook. Het is teleurstellend, maar ik hoop dat het over de inhoud gaat straks en het zal aan een kabinet zijn, een minderheidskabinet denk ik, om meerderheden te zoeken in de Tweede Kamer.” 

Na voorzichtige (en mislukte) gesprekken schreven VVD en D66 een basisstuk - ‘een aanzet voor een opzet van een eventueel regeerakkoord’, terwijl eigenlijk nog maar zes partijen in beeld bleven voor een nieuwe coalitie: VVD, D66, CDA, PvdA, GroenLinks en CU. Inhoudelijk moeten zij samen een heel eind kunnen komen, dacht Hamer, maar door politieke voor- en afkeuren strandt de zoektocht naar een meerderheidscoalitie alsnog.

Nu de de smaken echt een beetje op zijn, komt een minderheidskabinet in beeld.

Rutte is daarbij, net als de anderen, ook wel huiverig voor een minderheidsregering. Als VVD, D66 en CDA in een coalitie gaan zonder Kamermeerderheid, dan zal D66 vrezen dat veel van zijn progressieve agenda (zoals de klimaat- en milieuplannen) niet de eindstreep haalt vanwege de rechtse meerderheid in de Tweede Kamer. VVD en CDA voelen zich op hun beurt niet senang dat ze zich bij het vinden van meerderheden voor beleid afhankelijk maken van partijen als PVV en Forum, die ze juist uitsloten voor coalitiegesprekken.