Schaapsherders in financiële problemen

"Vroeger groeiden hier alleen maar brandnetels en braamstruiken. En moet je nu eens zien." Met zijn stok wijst schaapherder Erich Rhöse (60) langs de kanaaldijk. Hij is voorzitter van de Landelijke Werkroep Professionele Schapenhouders.

Biodiversiteit

Zijn tweehonderd ooien en geiten doen zich langs het Julianakanaal bij Roosteren tegoed aan sappig gras en allerlei kruiden. "Grasklokje, beemdkroon, zwarte toorts, noem maar op. Die staan hier allemaal weer", somt de geboren Duitser op. "Een paar jaar geleden werd hier een bij gevonden van een soort die vijftig jaar geleden was uitgestorven!"



De biodiversiteit is enorm toegenomen sinds zijn kudde op de dijk graast, wil hij maar zeggen. En dat was ook de bedoeling. De geiten maken bovendien de Japanse duizendknoop een kopje kleiner, een woekerplant die de dijk met zijn wortels kan ondermijnen.



Romantisch beeld

Met zijn stok, grijze baard en groene hoed voldoet Rhöse volledig aan het beeld van een schaapherder. Zijn drie trouwe honden, ook van het type Duitse herder, maken het plaatje compleet. Op deze zonovergoten middag helpt hij tussendoor een ooi bij het lammeren. Binnen twintig minuten staat het zwarte lammetje op zijn pootjes. Vertederd kijken twee voorbijgangers naar moeder en kind.



De meeste mensen hebben een te romantisch beeld van zijn beroep, vindt hij. "Van iemand die dagenlang maar een beetje over de hei zwerft. Maar het is hard werken. Ik maak dagen van twaalf uur."



Subsidie

En het is een onzeker bestaan. Voor ongeveer de helft van de naar schatting vijftig schaapherders in Nederland dreigt financiële nood, stelt Rhöse aan zijn keukentafel met uitzicht over de Midden-Limburgse weiden.



Herders die hun schapen lieten grazen in natuurgebieden en op dijken konden sinds 2005 een subsidie krijgen van 16.000 tot 28.000 euro per jaar, afhankelijk van het aantal dieren. Het was een overzichtelijk systeem. Drie jaar geleden is de regeling overgeheveld van het Rijk naar de provincies en daar zijn de veehoeders niet beter van geworden. De bureaucratie is enorm toegenomen. "Vroeger moest ik twee A4'tjes inleveren, nu een heel pakket inclusief een eindrapportage. Een hele papierwinkel voor een zelfstandige herder, die het liefst buiten aan het werk is met de dieren."



Ecologische hoofdstructuur

Sommige provincies koesteren de oude regeling, maar de meeste hebben eigen regels gemaakt. Zo krijgt Rhöse vanaf dit jaar alleen nog subsidie als zijn schapen grazen binnen de ecologische hoofdstructuur, het landelijk netwerk van bestaande en nog te ontwikkelen natuur. De dijk langs het Julianakanaal valt daar niet onder.



Rijkswaterstaat, eigenaar van dijk, heeft een wettelijke zorgplicht voor bijzondere insecten en planten op zijn terreinen. Omdat maaien van dijken erg lastig is, mogen Rhöses schapen blijven grazen langs het kanaal, maar Rijkswaterstaat zal het verlies van de subsidie voor de herder niet vergoeden.



Andere projecten

Daar komt bij dat vanaf dit jaar de provincies het 'kuddengeld' ook mogen gebruiken voor andere natuurprojecten. Die neiging is groot, gezien de forse bezuinigingen die staatssecretaris Henk Bleker wil doorvoeren.



Rhöse zal zijn tegemoetkoming van 28.000 euro dit jaar mislopen. Omdat sommige opdrachtgevers geen subsidie meer krijgen. "Maar ook omdat mijn tweede kudde buiten de provincie Limburg graast, in Noord-Brabant. Dan kun je ook fluiten naar dat geld." Een jaartje zonder deze financiële ondersteuning zal hij wel overleven, maar het moet niet veel langer duren. Dan zal hij zijn veestapel moeten inkrimpen. "Het is bestuurlijke diefstal", briest Rhöse. "Wij hebben als schaapherders er destijds zelf voor gezorgd dat het Rijk met deze regeling kwam en nu pakken ze dat van ons af."



Neveninkomsten

En het zit Rhöse en zijn collega's al niet mee, want de neveninkomsten zijn de afgelopen jaren een stuk minder geworden. Toen de Limburgse Duitser begon, zestien jaar geleden, kreeg hij voor een kilo wol omgerekend 3 euro, een jong lam deed 150 euro. Nu zijn die prijzen respectievelijk 40 cent en 105 euro. Terwijl de kosten in die jaren wel met zo'n 25 procent zijn toegenomen.



Dat herders gesubsidieerd worden vindt hij terecht. "De overheid heeft voor heel veel geld gronden gekocht om door het hele land de ecologische hoofdstructuur aan te leggen. Bedoeld voor natuurontwikkeling. In dat plaatje hoort ook een ecologisch maaibeleid."



Met schapen, want die zorgen voor verspreiding van insecten en zaden, via hun vacht en ontlasting. Grote grazers en maaimachines doen dat niet.

Een Reportage over het leven van Aart van den Brandhof, 1 van de 2 Edese schaapherders.

Schaapherder in Utrecht oefent met nieuwe kudde.

Geen muf kantoor of herriefabriek maar de hei als werkplek. Voor schaapsherder Joke Jans (47) uit Zeeland de gewoonste zaak.