Karel Appel doorgrondde Van Gogh

Het Zundertse Vincent VanGoghHuis is het gelukt om een representatief aantal monumentale werken van Karel Appel (1921 - 2006) in huis te krijgen. Zaterdagmiddag is de officiële opening van de tentoonstelling, vanaf zondag 20 februari is het publiek welkom bij 'Karel Appel & Van Gogh'.



Ron Dirven en Rebecca Nelemans (directeur-conservator en gastcurator) van het Vincent vanGoghHuis zijn niet alleen apetrots dat zij 'een prachtige dwarsdoorsnede van Appels werk' naar Zundert wisten te halen, maar ook een beetje verbaasd. Dat nooit eerder een van de gevestigde grote musea op het idee kwam om de aanzienlijke invloed van Van Gogh op Karel Appel te laten zien.



Juist die invalshoek is de reden dat zij in ongewoon korte tijd de gulle medewerking kregen van Karel Appels weduwe Harriet de Visser en de Karel Appel Stichting voor hun thematentoonstelling. Met hun voorspraak lukte het ook om topwerken uit de collecties van het Stedelijk Museum Amsterdam, het Haagse Gemeentemuseum, de Karel Appel Foundation en van particuliere verzamelaars in bruikleen te krijgen.



Dus hangt nu jeugdwerk van Appel, waarin hij Van Gogh met zijn knotwilgenlandschappen navolgt, bij een korenveld met de streepjes-toets van Vincent. Een ode aan zijn Brabants-boertige aardappeleterskoppen vibreert naast een late hommage uit 2001 aan Vincents oude schoenen. En je ziet de verrassende gelijkenis tussen Appel en Van Gogh in twee grote doeken met Vallende Bladeren.



Om een collectie van Appels grote, bonte werken, zo nabij, bij elkaar te zien is al een uitzonderlijk feest. Maar het thema Van Gogh in Karel Appel is een regelrechte openbaring. Oók voor wie bepaald niet in vervoering raakt van Appels 'kinderlijke' tekeningen en pasteus opgezette composities met 'moddervette' verflagen en primaire kleuren. Regelrecht kijkplezier.



- Hoe wist dat bescheiden Vincent VanGoghHuis al die kapitale, bijzondere Karel Appels in huis te krijgen?



Ron Dirven en Rebecca Nelemans: "Dankzij onze vorige tentoonstelling over de Oostenrijkse kunstschilder Arnulf Rainer over Van Gogh, die we tot begin deze maand hadden. Hij en Appel zijn generatiegenoten, kenden elkaar heel goed, hun vrouwen zijn bevriend. Via de vrouw van Rainer kwamen we met Appels weduwe Harriet in contact en zaten we ook heel snel bij de Appel Stichting. De grote betekenis van Van Gogh voor Appel kenden we, maar we dachten dat hij nog een trede te hoog was voor ons. Wij ontmoetten meteen groot enthousiasme. Binnen drie, vier maanden waren de bruiklenen geregeld. Dat is uitzonderlijk snel."



- De invloed en overeenkomsten lijken voor een leek gezocht. Tot je de werken ziet.



"Het is zelfs schokkend in hoeveel werken je de relatie tussen Appel en Van Gogh ziet. Dat zijn echte ontdekkingen. Niet alleen omdat ze beiden in hun tijd net zo omstreden zijn, bewust spontaan en expressief wilden schilderen."



- Beiden waren even gedreven 'schildersbeesten'?



"Allebei zochten zij steeds de uitdaging. Zoals in schilderstechnieken: verf rechtstreeks uit de tube op het doek, modelleren in de verf. Dat deed Van Gogh met de achterkant van zijn penseel. Beiden verzetten zich tegen de academische aanpakvan het schilderen. Van Gogh schreef 'de schilder van de toekomst is een kolorist zoals er nog niet een is geweest'. En Appel zei 'in de moderne kunst voel ik mij het meest verwant met Van Gogh'."



- Inspiratie én verwantschap?



"Appel was wég van Van Gogh. Bij hem zie je dezelfde vrijheidskreten als bij Van Gogh, kijk maar naar Appels korenveld. Hun beider gebruik van rood en groen, blauw en geel: complementaire kleuren naast elkaar, om emoties uit te drukken. Alleen gaat Karel Appel veel verder dan Van Gogh ooit zou hebben gekund in zíjn tijd. En ook Appel voelde zich onbegrepen in Nederland, kreeg hier heel lang geen echte waardering. Ging net als Van Gogh naar Parijs en de Provence."



- Appel doorgrondde Van Gogh?



"Zeker. Hij vond dat Van Gogh de essentie van het leven raakte. Via zijn werk ging Appel steeds weer een dialoog met Van Gogh aan. Dat zie je óók in zijn latere werk."



- Karel Appel had ook veel met Brabant?



"Als Amsterdamse jongeman overleefde hij de hongerwinter in Brabant, trok hier van boerderij naar boerderij. Hij kende toen Van Goghs werk, ook het Brabantse, uit de collectie die toen in het Stedelijk Museum in zijn stad hing."



- Jullie verwachten dat het druk wordt? Een landelijke doorbraak?



"We merken al aan de boekingen dat deze tentoonstelling veel publiek naar Zundert zal trekken. Het is ook lang geleden dat Appel in Brabant te zien was, ik kan me dat niet herinneren. Niet alleen is de naamsbekendheid van Appel groot, er hangt ook werk van grote kwaliteit. Appels weduwe Harriet is bij de opening, net als Rudi Fuchs en directeuren van grote musea. Drie jaar nadat we open gingen hebben wij al een goede naam in de landelijke kunstwereld."