De koningin zal daarna consultatierondes beginnen. Ook zullen de voorbereidingen voor nieuwe verkiezingen ter hand genomen worden, aldus Balkenende.

De val van het tweede kabinet-Balkenende is het gevolg van twee dagen crisis die begonnen met het debat over de nationaliteit van het voormalige VVD-Kamerlid Ayaan Hirsi Ali. VVD-minister Rita Verdonk van Vreemdelingenzaken kwam ernstig in de problemen toen de D66-fractie samen met de oppositie haar aftreden eiste. Verdonk weigerde op te stappen, waarna D66 het vertrouwen in het kabinet opzegde.

Toen Pechtold, Brinkhorst en Medy Van der Laan hun ontslag aanboden, concludeerde Balkenende dat hij niet anders kon dan zich bij de koningin te melden om de portefeuille van de overige bewindslieden ter beschikking te stellen. Pechtold, Brinkhorst en Van der Laan zijn nu definitief weg, de rest van het kabinet zal de komende tijd demissionair zijn.

Brinkhorst had even daarvoor in de Kamer gezegd dat de D66-bewindslieden niet langer verantwoordelijkheid konden dragen voor het beleid van minister Rita Verdonk van Vreemdelingenzaken.

Brinkhorst volgde daarmee de lijn van D66-fractievoorzitter Lousewies van der Laan.

Bos: Snel verkiezingen

PvdA-leider Wouter Bos vindt dat er zo snel mogelijk verkiezingen moeten worden uitgeschreven. Een lijmpoging of voortzetting van een minderheidskabinet is in zijn ogen niet wenselijk.

Volgens Bos is het kabinet Balkenende gevallen en is er dus nu een nieuw kabinet nodig. " De kiezer moet zich daarover uitspreken", aldus de PvdA-leider.

Volgens Bos ontstond er in het debat "even de geur" dat CDA en VVD toch samen door zouden gaan zonder D66. Hij is blij dat Balkenende daar uiteindelijk niet voor gekozen heeft. "Het lijkt er op dat we afstevenen op nieuwe verkiezingen".

Bos mikt op verkiezingen in het najaar.

Zalm: We waren bezig met hele mooie begroting

VVD-vicepremier Gerrit Zalm vindt het "jammer en onterecht" dat de kwestie rond de naturalisatie van Ayaan Hirsi Ali heeft moeten leiden tot de val van het kabinet.

Volgens Zalm zat het kabinet midden in de voorbereiding van een "hele mooie begroting" en zou het onverstandig zijn om dat karwei niet af te laten maken door een missionair kabinet. Volgens hem moet uit de consultatieronde blijken of er voldoende draagvlak is voor het vormen van een minderheidskabinet van CDA en VVD dat de komende maanden verdergaat.

Rutte: Schandalig

VVD-fractievoorzitter Mark Rutte noemt het "schandalig" dat het D66-optreden van de afgelopen dagen heeft moeten leiden tot de val van het kabinet. Hij zei "woest" te zijn.

Rutte verwijt D66 dat de partij het hervormingsbeleid van het kabinet "zoveel averij" op heeft laten lopen.

Volgens Rutte is gebleken dat er een groot gebrek aan regie is binnen D66 omdat "ze daar diep verdeeld zijn over de poppetjes".

In de ogen van de nieuwbakken fractievoorzitter is er sprake van een leiderschapscrisis binnen D66.

Verhagen: hervorminsgagenda afmaken

Fractie-voorzitter Maxime Verhagen van het CDA wil dat het beleid van het kabinet de komende tijd zo veel mogelijk wordt voortgezet, in afwachting van vervroegde verkiezingen. "De hervomingsagenda moet worden afgemaakt", aldus Verhagen donderdagavond.

De CDA-voorman vindt het " onbegrijpelijk" dat D66 heeft aangestuurd op de val van het kabinet, "net nu we beginnen te oogsten". Wel heeft hij begrip voor de D66-bewindslieden. Die konden volgens hem na het intrekken van het vertrouwen in het kabinet door D66-fractieleider Lousewies van der Laan niet anders dan aftreden.

Verhagen noemt het "opmerkelijk dat degenen die verloren hebben bij de lijsttrekkersverkiezingen in hun partij" zo'n grote rol hebben gespeeld in deze zaak. Hij doelt op Van der Laan en VVD-minister Rita Verdonk (Vreemdelingenzaken).

SGP: sneu dat kabinet weer valt door tumult bij D66

SGP-fractievoorzitter Bas van der Vlies vindt het "sneu" voor premier Jan Peter Balkenende dat zijn kabinet is gevallen. Hij wees erop dat het voor Balkenende de tweede keer is dat z'n kabinet vroegtijdig tot een einde is gekomen door "tumult in of rondom de kleinste gelederen".

Dat zei Van der Vlies donderdagavond in een reactie op de kabinetscrisis, die is ontstaan nadat regeringsfractie D66 haar politieke steun had ingetrokken. Hij vindt de val van het kabinet vooral op het persoonlijk vlak jammer voor de leden ervan.

GroenLinks: Meest zuivere beslissing

GroenLinks-leider Femke Halsema vindt het ontslag van het kabinet de " meest zuivere beslissing" die genomen kon worden. Ze toonde zich meteen na de aankondiging van premier Jan Peter Balkenende "verbluft" door de ontwikkelingen. Ze noemde het terecht dat de D66-bewindslieden meteen hun ontslag namen en dat de overige ministers hun conclusies daaruit trokken en demissionair worden.