Afghanistankenner: 'Kabinet gaat uit van papieren realiteit'

Minister Uri Rosenthal (Buitenlandse Zaken) had zijn hele woordenschat doorgespit. "Maar ik kan nauwelijks hardere woorden vinden om uit te drukken hoe hard die afspraken zijn", zei hij gisteren tijdens het Kamerdebat over de politiemissie naar Kunduz.

'Contracten'

De oppositie in de Tweede Kamer wil absoluut niet dat door Nederland opgeleide Afghaanse agenten ingezet worden bij militaire acties en eist toezeggingen van de Afghanen. 'Afspraken', 'contracten', 'inspanningsverplichtingen', 'ontbindende voorwaarden' – het gehele Haagse lexicon komt aan bod om de missie verteerbaar te maken voor de twijfelaars op het Binnenhof.



"Een afspraak in Den Haag is vele duizenden kilometers verwijderd van de realiteit in Afghanistan", roept PvdA'er Frans Timmersmans vertwijfeld. "Er wordt daar gevochten, het is knokken. Denkt u echt dat u zulke afspraken kunt maken?"

Goed streven

Martine van Bijlert, directeur van het Afghanistan Analyst Network (AAN) in Kabul, volgt het land al twintig jaar. Onder de taliban verbleef ze in Kabul en ze was er enige tijd politiek adviseur van de Speciale Vertegenwoordiger van de Europese Unie.

Van Bijlert vindt het een goed streven dat Afghaanse politieagenten zich van Nederland op civiele taken moeten richten. Maar haar ervaring leert dat het lastig is over zulke zaken harde toezeggingen af te dwingen. Zij matigt zich geen oordeel aan of Nederland wel of geen missie moet sturen.

"Maar garanties zijn er niet in Afghanistan. Je kunt als kabinet beter zeggen 'dit is onze agenda, hier zetten we op in'. Anders moet je later gaan draaien." Afghaanse agenten werken in een conflictgebied waar opstandelingen actief zijn. Zij ziet daarom een spagaat tussen de Nederlandse voorstelling van de missie en hoe die in de Afghaanse praktijk zal verlopen.



Op afstand

"De gemiddelde Afghaanse agent zit ergens op een post en wordt aangevallen. Die vecht dus terug. En dan? Mogen door Nederland opgeleide agenten achter de aanvallers aan? Mag het wel als het een crimineel is, niet als het iemand van de taliban is? Het is heel moeilijk om daar op afstand allerlei afspraken over te maken," zegt Van Bijlert.

Realiteitszin

De politiechef in Kunduz, Said Khail, zei donderdag in de Volkskrant dat zijn gebied verwikkeld is in een oorlog. Het is volgens hem onrealistisch te veronderstellen dat je dan agenten kunt inzetten voor puur civiele taken.

Het streven om de agenten binnen enkele weken te leren lezen en schrijven en bij te brengen wat mensenrechten zijn, roept ook vragen op over de realiteitszin.

Van Bijlert woonde eens een wetsles bij van de lokale aanklager in Uruzgan. Die zat op een stoel te vertellen, agenten in spe op de grond om hem heen. "Wat die man vertelde over wetten, ging over hun hoofden heen. Er was al een groot cultureel verschil tussen die lokale aanklager en die jongens." Dat zal tussen Nederlandse trainers en Afghaanse agenten nog groter zijn, vermoedt zij.

Corruptie

Ook na een kwalitatief goede theoretische opleiding, zoals die op de politieacademie in Kabul, kan het later wringen in de praktijk. Van Bijlert: "Agenten leren via goede lessen hoe het moet. Daarna komen ze in het politieapparaat terecht en zien hoe het in het echt functioneert. De top is corrupt, hoge posities worden verkocht."

VIDEO: De BBC heeft een reportage over een steniging in Kunduz (de schokkenste beelden zijn weggehaald).