door Bert van Roermund

Ook in Nederland neemt het aantal kinderen dat niet gevaccineerd wordt toe. Dat stelt kinderdagverblijven voor problemen. Het risico van epidemische uitbraak van besmettelijke ziekten in de regio willen zij niet op hun conto geschreven hebben, niet vanwege de kinderen en niet vanwege hun klandizie. Wettelijk mogen zij kinderen echter niet weigeren om de enkele reden dat ze niet zijn ingeënt. Wat te doen? Ik was persoonlijk wel gecharmeerd van de aanpak van een kinderdagverblijf in Goirle dat zelfs de landelijke televisie haalde. Van 'weigering' was geen sprake. De ouders van een niet ingeënt kind kregen te horen dat men met deze kleine 'nog niet van start kon gaan'. Prompt rees de vraag: is dat niet hetzelfde: 'weigeren' en 'niet van start gaan'?

Recente mazelenuitbraken maken duidelijk dat er wel wat op het spel staat. Het aantal sterfgevallen door mazelen binnen Europa in 2017 komt op 35. Voor 2018 staan er ongeveer 50 op de teller. Zodra de vaccinatiegraad in een regio daalt onder de 95 procent (gemiddeld!), is de kans groot dat de ziekte opduikt. Met vrijwillige vaccinatie wordt die 95 procent tegenwoordig ook in Nederland op vele plaatsen niet meer gehaald. Oorzaken? Ten eerste heb je van oudsher de Bible Belt, waar men het wonderlijk geloof koestert dat je wél een auto mag gebruiken om je van god gegeven benen te ontzien, maar niet een vaccin om je van god gegeven kinderen te ontzien. Dan zijn er Rudolf Steiner adepten die volharden in het geloof dat wat de natuur doet wél gedaan is, dat wil zeggen de mensheid ten goede komt.

Dat de kwestie binnenkort bij de rechter terechtkomt, lijkt mij voorspelbaar. De uitslag trouwens ook. Want er is wetgeving onderweg, waarbij kinderdagverblijven het recht krijgen niet-gevaccineerde kinderen te weigeren. Daarop zal de rechter zeker vooruitgrijpen. Zij of hij zal zeggen: ‘Met deze wetgeving in het vooruitzicht beslis ik: kinderen op een wachtlijst plaatsen is geen weigeren. Toegegeven, het is taalkundige acrobatiek, maar dat moet dan maar even. Waarom? Niet omdat het in de wet staat; niet omdat het in het woordenboek staat; en al helemaal niet omdat ik dit zelf een prima oplossing vind. Ik beslis dit op basis van drie beginselen die een flink stuk van ons rechtstelsel bijeenhouden: de onaantastbaarheid van het lichaam, het voorzorgbeginsel en het beginsel van proportionaliteit. Onaantastbaarheid van het lichaam is aan de orde, omdat vaccinatieweigeraars niet alleen het leven van hun eigen kinderen in gevaar brengen, maar ook dat van andere kinderen. Denk aan de diverse mazelenuitbraken in Den Haag de afgelopen 10 jaar. Een gezonde baby van 8 maanden oud overleed in 2014 toen bijna, omdat hij besmet was door een ouder kind dat niet gevaccineerd was. Een kind van 'bewuste' vaccinatieweigeraars, wel te verstaan.’

‘Dan’, zo gaat de rechter verder, ‘het voorzorgbeginsel. Vaccinatieweigeraars twijfelen aan datgene waar de meeste experts het over eens zijn: inenten helpt reusachtig, ook op lange termijn, en het geeft nauwelijks gezondheidsrisico's. Twijfelen mag, vooral in de wetenschap. Wetenschappers zijn op aarde om stukjes waarheid bij elkaar te puzzelen door elkaar tegen te spreken met goede argumenten. Het heeft geen zin te wachten tot ze het met elkaar eens zijn. Want dat gaat niet gebeuren. Bij onze beslissingen is er dus altijd een marge van onzekerheid. Maar twijfel aan de gevestigde wetenschap is onvoldoende gegrond om er de gezondheid van kinderen onder te verwedden. Uit voorzorg kun je die onomkeerbare beslissingen niet nemen, ook al omdat twijfel aan de gevestigde wetenschap alleen hout snijdt als ze zichzelf laat betwijfelen. Tenslotte proportionaliteit: ouders laten kiezen tussen inenten of geen kinderopvang is weliswaar een vorm van dwang. Maar altijd nog zachtere dwang, weigeraar, dan strafrechtelijke vervolging wegens kindermishandeling of een uurtje ontzetting uit de ouderlijke macht.’

Zoiets zal de rechter zeggen. Hoop ik althans. Met een waarderende blik, wellicht, op mijn Amsterdamse collega Roland Pierik. En een afkeurende blik op die farmaceutische bedrijven die er alles aan doen het vertrouwen in de geneesmiddelenindustrie kapot te maken. Want niet alleen de diepgelovige en de luid-kakelende medemens, maar ook de geldbeluste onderneming is bereid tot kinderoffers.

* Bert van Roermund is rechtsfilosoof.