De Loonse en Drunense Duinen gaan onderdeel uitmaken van het nieuwe Van Gogh Nationaal Park, een grootschalig initiatief waarbij Natuurmonumenten en Brabants Landschap nauw betrokken zijn. © John Schouten / PVE

‘Koester het Brabantse landschap’

GASTOPINIEHet bijzondere karak-ter van Brabant zit hem onder meer in het fraaie landschap. Om dat te behouden zijn duidelijke keuzes nodig.

Redactie 07-02-18, 11:00 Bron: BN DeStem

door Jan Baan en Lars Koreman

Het landschap van Brabant staat onder grote druk. Uitdijende bedrijventerreinen, zware infrastructurele projecten, schaalvergroting in de landbouw; vrijwel dagelijks worden we geconfronteerd met aantastingen, waarover natuurliefhebbers zich grote zorgen maken. Onlangs is door de Provincie Noord-Brabant de Voorontwerpvisie op de Brabantse leefomgeving uitgebracht. Deze visie gaat over de kwaliteit van het landschap in Noord-Brabant en gaat dus iedere Brabander aan. De visie is bedoeld als debatstuk. Er worden accenten aangegeven en hoofdthema’s geformuleerd, maar nog geen duidelijke keuzes gemaakt.

Graag willen wij als natuurorganisaties het publieke debat openen. Noord-Brabant is nog steeds een aantrekkelijke provincie om te wonen, te werken en te recreëren. Binnen 10 minuten ben je vanuit elke woonplek buiten in het landelijk- of natuurgebied. Er is nog steeds een historisch gelaagd landschap met een leesbare geschiedenis. Maar zoals gezegd, deze kwaliteiten staan op veel plekken op de tocht.

Korte- en lange termijn

Jan Baan van Brabants Landschap. © patrick guitjens

Niet alles kan tegelijk. Er moeten keuzes gemaakt worden voor de korte en de lange termijn. De korte termijn keuzes moeten aansluiten bij nijpende maatschappelijke problemen: lucht- en bodemkwaliteit, gezondheid, ruimtelijke versnippering en de biodiversiteits- en klimaatcrisis. De lange termijn keuzes gaan over ruimtelijk ontwerp en design. In ons dynamische Brabant kan en mag het landschap niet meer de willekeurige, ruimtelijke resultante zijn van zich los van elkaar ontwikkelende functies.

Het heeft hoge prioriteit om een mooi Brabant ook
een gezond Brabant te laten zijn
Jan Baan en Lars Koreman

Noord-Brabant heeft nog veel ruimte, mooie natuur, een goede mix van stedelijk- en landelijk gebied. Maar Brabant onderscheidt zich in Nederland ook door hoge concentraties fijnstof en stikstof. Belangrijkste veroorzakers zijn de intensieve veehouderij en het verkeer. Het heeft hoge prioriteit om een mooi Brabant ook een gezond Brabant te laten zijn. Geen nieuwe doorsnijdingen meer van landelijk gebied met hoofdinfrastructuur en nieuwe wegen zoeken voor een duurzame veehouderij.

De Brabantse Wal is een mooi voorbeeld van fraaie Brabantse natuur.

Daarbij moeten we de landbouw niet alleen benoemen als probleemfactor, maar ook als kans voor een bestendige kwaliteit van het landelijk gebied. Juist de problemen met intensieve veehouderij en hoge bevolkingsconcentraties kunnen Brabant tot proeftuin maken van een nieuwe relatie tussen voedselproducent en consument en van boeren in een aantrekkelijk landschap met ruimte voor natuur en water. We hebben in Brabant al veel ervaring en resultaten met combinaties van natuur en waterberging in robuuste beekdalen. Daar past een combinatie met koeien in de wei uitstekend bij.

We hebben de provincie nodig voor een sterk voortgezet beleid op realisering van het Brabants Natuurnetwerk (NNB) en investering in landschapselementen samen met gemeenten. Het Groen Ontwikkelfonds Brabant (GOB) en het Stimuleringskader Groene en Blauwe Dienst (STIKA) zijn hierbij onmisbaar. De aantrekkelijke mix die Brabant is van stedelijk en landelijk gebied – met een grote klimaats- en energieopgave – vraagt ook om topdesign.

Bouwsteen

De beekdalen kunnen een grote rol spelen in de klimaatsopgaven, door deze in te richten voor waterberging in combinatie met extensievere landbouw. Dat kan een belangrijke bouwsteen zijn voor natuur- en landschapskwaliteit. De energietransitie vraagt om een nauwkeurige afweging bij de locatiebepaling van windmolens. We hebben die op de korte- en middellange termijn nodig. Maar er moet duidelijk gekozen worden waar níet: het Brabants Natuurnetwerk en cultuurhistorisch belangrijke landschappen.

Op veel plekken nemen Brabanders zelf al initiatieven om hun leefomgeving te verbeteren
Jan Baan en Lars Koreman

Al deze landschapsvraagstukken vormen een uitdagend palet. Niet voor niets is het bestuur van Het Groene Woud gevraagd de volgende Nationale Landschapstriënnale in 2020 te organiseren. Natuurmonumenten en Brabants Landschap zijn hier intensief bij betrokken. Samen hebben we het initiatief genomen voor een nieuw Van Gogh Nationaal Park in Midden-Brabant: een combinatie van het Nationaal Park Loonse en Drunense Duinen en het Nationaal Landschap Het Groene Woud, aangevuld met de Oostelijke Langstraat.

Wat ons betreft wordt dit een proeftuin voor natuur- en landschapskwaliteit, voor een nieuwe interactie tussen stad en lan. En voor een nieuwe rol van de landbouw als hoeder van het landschap en producent van veilig voedsel met een regiokeurmerk (Brabants Bodem) en voor nieuwe klimaats- en energiearrangementen. Noord-Brabant heeft nog steeds een fraai gelaagd landschap. Maar te midden van de hoge dynamiek aan veranderingsprocessen vraagt dit wel om bescherming en behoud van erfgoed, als belangrijke identiteitsdrager.

Burgers

Op veel plekken nemen Brabantse burgers zelf al initiatieven om hun directe leefomgeving te verbeteren. Maar daarnaast blijft de overheid een belangrijke hoeder van deze collectieve waarden. Daarom moet het landschap volgens ons een urgente hoofdopgave worden in de Omgevingsvisies van de provincie én van de Brabantse gemeenten.

Wij hopen dat het symposium Koester het landschap van Brabant dat Natuurmonumenten en Brabants Landschap woensdag 7 februari 2018 samen met de provincie Noord-Brabant houden in ’s Hertogenbosch, hieraan een belangrijke bijdrage kan leveren.

* Jan Baan is directeur Brabants Landschap en Lars Koreman is ambassadeur Noord-Brabant Natuurmonumenten.