‘Flessenpost’ met afval laat zien waar afvoerputje van Europa zit

Een ‘Plastic in a Bottle’-capsule die onderzoekers vorige week loslieten bij Terschelling, spoelde binnen een week aan op het waddeneiland Sylt, bij de Deense grens. Via een een gps-satellietzender was de route van de speciale ‘afvalflessenpost’ voor iedereen live te volgen. 

,,In een week had de capsule 200 kilometer afgelegd, via de Noordzee. Door zware westenwind is hij afgedreven naar Sylt. Maar uit onderzoek van collega's van de Universiteit Utrecht weten we dat het meeste plastic afval uit Noordwest-Europa door kan drijven tot het noordpoolgebied’’, zegt onderzoeker Wouter Jan Strietman van Wageningen University & Research. ,,Binnen anderhalf jaar kan het zo in het ijs van Spitsbergen terechtkomen.’’

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

Strietman deed zelf veel onderzoek naar afval in arctische gebieden. ,,Het noordpoolgebied is ons afvoerputje. Via wind en stromingen drijven er vanuit West-Europa en Noord-Amerika grote hoeveelheden plastic afval naartoe. En daar hoopt het zich op. Op Spitsbergen wonen meer ijsberen dan mensen, maar toch zie je overal zwerfafval. De walrussen liggen tussen het plastic, vogels raken erin verstrikt. En wat er ligt, wordt steeds kleiner.’’ Kost het tien jaar voor een sigarettenpeuk is afgebroken, bij een vislijn kan dat zelfs wel zeshonderd jaar duren.

De opeenhoping van afval in het poolgebied is niet alleen een probleem voor de natuur, benadrukt Strietman. ,,Ook voor schepen is drijvend afval een veiligheidsrisico. Regelmatig raken schepen beschadigd door een stuk touw of visnet dat in de schroef terechtkomt.  Stel dat zoiets gebeurt bij een olietanker of passagiersschip in het noordpoolgebied, waar geen sleepboot of reddingshelikopter in de buurt is. Dan is de ramp niet te overzien.’’

Als een ware afvaldetective onderzocht Strietman de herkomst van het zwerfafval. Hij werd hierbij geholpen door mensen die wonen en werken in gebieden waar aangespoeld afval een groot probleem is, zoals Spitsbergen, Groenland en IJsland. ,,Als je de kraan met plastic afval wilt dichtdraaien, moet je eerst weten waar het precies vandaan komt.’’ 

Zo ontdekte hij dat op Spitsbergen opvallend veel mannenshampooflessen en -deodorantrollers aanspoelen. Met Russische verpakkingen. ,,In dat gebied varen veel Russische vissersschepen, dus aannemelijk is dat die hun afval dumpen in zee.’’ Op Groenland bleek bij nadere inspectie het meeste afval afkomstig van lokale bewoners en bedrijven. ,,Dat was een eye-opener voor de lokale bestuurders, want ze hadden het idee dat het meeste afval aan kwam drijven uit verre oorden. Pas als je de oorzaak kent, kan het probleem aangepakt worden.’’

De ‘Plastic in a Bottle’-capsules moet mensen er bewust van maken wat er gebeurt met afval dat in zee terechtkomt. Het project is onderdeel van een groter project van de Arctische Raad, waarin landen met belangen in het noordpoolgebied samenwerken. Op verschillende plaatsen zijn afgelopen tijd capsules losgelaten. Op de site van het project is bijvoorbeeld te zien dat de ‘flessenpost’ uit IJsland, met een enorme omweg via Groenland, uiteindelijk in Schotland is beland. 

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

In Nederland toonde de ramp met het containerschip MSC Zoe, die begin 2019 boven de Waddeneilanden 342 containers verloor, hoe snel afval op het strand kan belanden als er iets misgaat. Onderzoek op Griend, een onbewoond waddeneilandje tussen Harlingen en Terschelling, maakte duidelijk dat een groot deel van het daar verzamelde afval uit de Waddenregio zelf kwam, zegt Strietman. ,,Een ander deel was via zeestromen meegekomen uit Frankrijk en Engeland. En zo bleek ook daar: afval dat in zee terechtkomt, zal voor een deel naar de noordelijke buurlanden drijven. Landen zijn via plastic afval met elkaar verbonden. Als ieder land zijn best doet, kunnen we dit probleem samen oplossen.’’

Bekijk onze nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: