Rechtbank veroordeelt drie MH17-verdachten tot levenslang, OM blijft zoeken naar 'man die op de knop drukte’

De enige verdachte die zich liet verdedigen, Oleg Poelatov, is vrijgesproken. Dat heeft de rechtbank vanmiddag geoordeeld. Met dit vonnis komt er voorlopig een eind aan een van de grootste processen uit de Nederlandse geschiedenis. De afgelopen ruim 2,5 jaar stonden de drie Russen en een Oekraïner terecht in het Justitieel Complex Schiphol. Politie en Openbaar Ministerie doen nog wel onderzoek naar meer betrokken en komen in het voorjaar met nieuws daarover.

De rechtbank acht bewezen dat vlucht MH17 is verongelukt door een Buk-raket, die vanaf een landbouwveld bij Pervomajski in Oost-Oekraïne is afgevuurd, met de dood van 298 mensen tot gevolg. Foto’s van het rookspoor, satellietbeelden, een getuigenverklaring , tapgesprekken, video’s en gevonden raketdeeltjes in lichamen van slachtoffers vormen daarvoor een ‘overvloed aan bewijsmiddelen’, aldus de rechtbank.

Pervomajski behoorde tot het door pro-Russische separatisten gecontroleerde gebied, de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk (DPR). Daar voerden de rebellen een strijd tegen het Oekraïense leger.

Het spoor van justitie en het internationale onderzoeksteam (JIT) leidde naar rebellenleider Igor (Strelkov) Girkin (51), zijn rechterhand Sergej Doebinski (60), en de commandanten Oleg Poelatov (56) en Leonid Chartsjenko (50).

Het is volgens de rechtbank bewezen dat Girkin, Doebinski en Chartsjenko actief betrokken zijn geweest bij het binnenhalen, vervoeren en inzetten van een Buk-raket in Oost-Oekraïne, en het snel afvoeren van de Buk-raket terug naar Rusland na de ramp om een ‘internationaal schandaal’ te voorkomen.

Girkin vroeg als defensieminister en de hoogste militaire leider Rusland om luchtafweergeschut. Hoewel er geen bewijs is dat hij op de hoogte was van de inzet van de Buk-raket op 17 juli, was hij wel de eindverantwoordelijke voor de inzet van militaire middelen en gaf hij sturing aan het DPR-leger. Daartoe overlegde hij met Moskou.

Zijn rechterhand Doebinski gaf de opdracht tot het transport van de Buk-raket naar de afvuurlocatie en de bewaking, en organiseerde dat. Hij gaf garnizoenscommandant Chartsjenko in het veld daartoe direct de opdracht. Die heeft die ook uitgeveoerd. Chartsjenko zorgde ook voor de afvoer van de raket na het neerschieten van MH17.

Als blijkt dat er een burgervliegtuig is neergeschoten bemoeit Girkin zich actief met de afvoer van de raket naar Rusland. Volgens de rechtbank was Girkin zich ervan bewust dat de inzet van een Buk-raket vele doden tot gevolg zou hebben, en dat aanvaardde hij.

Gebiedscommandant Poelatov was verantwoordelijk voor het regelen van een ‘corridor’ naar Rusland. Hij kreeg weliswaar van Doebinski de taak om het transport te regelen en te bewaken, maar in de praktijk regelde Chartsjenko dat al. Daarom gaat de rechtbank mee in de eis van de advocaten om Poelatov vrij te spreken. ,,Er is geen bewijs dat Poelatov daadwerkelijk zelf enige bijdrage heeft geleverd aan de inzet van de Buk-raket’’, aldus de rechtbank.

Nabestaanden hoopten vooraf dat in het vonnis de rol van Rusland naar voren komt. Dat doet de rechtbank. Er is een ‘overvloed aan aanwijzingen’ dat Rusland volledige controle had over het gebied van de separatisten in Oost-Oekraïne, de Volksrepubliek Donetsk, aldus de rechtbank. Ook acht de rechtbank bewezen dat Rusland de separatisten steunde met geld, manschappen en wapens.

Geen van de verdachten is in de rechtbank verschenen. Alleen Poelatov liet zich verdedigen door twee Nederlandse advocaten. Zij laten weten opgelucht te zijn door de vrijspraak, het OM overweegt in hoger beroep te gaan tegen dit deel van het vonnis. Poelatov zelf keek vanuit Rusland mee via een livestream.

Nabestaanden reageren eveneens opgelucht op het vonnis. ,,Dit is een stukje gerechtigheid’’, zegt Silene Fredriksz, die haar zoon Bryce en schoondochter Daisy verloor. ,,Ik ging hier met een zwaar gevoel naartoe. Ik durfde niet te hopen dat ze schuldig bevonden zouden worden.’’

Ze is blij dat de de rol van Rusland uitgebreid ter sprake is gekomen in het vonnis. ,,Dat is een bevestiging van wat ik al als waarheid zag’’, zegt ze. ,,Voor mij is Poetin de hoofdverantwoordelijke. Die heeft toegestaan dat de Buk-raket daar naartoe ging. Er gebeurt daar niks zonder toestemming van het Kremlin. Zo simpel is het.’’

De rechtbank kende zo'n 260 nabestaanden ook een schadevergoeding van gezamenlijk 16 miljoen euro toe.

Ook het Koninklijk Huis reageerde op het vonnis. “Wij wensen u toe dat deze mijlpaal u enige ruimte geeft om het verlies van uw dierbaren te verwerken", zo spraken zij de nabestaanden toe via social media. Premier Rutte stelde dat ‘’we met het vonnis een stap dichterbij zijn gekomen in waarheidsvinding en gerechtigheid voor de slachtoffers en de nabestaanden.” Rusland ziet dat anders. Een woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken zei ‘te betreuren dat er een partijdig proces is gevoerd'.

Het Openbaar Ministerie en de politie lieten na afloop weten dit voorjaar met meer nieuws te komen over de zoektocht naar meer betrokkenen bij de crash. ,, ,,Wie heeft op de knop gedrukt, wie zit er nog hoger in de boom. Het onderzoek is niet gestopt”, stelde Andy Kraag, baas van de Landelijke Eenheid van de Nationale Politie.

Lees hieronder meer quotes uit het vonnis en meer reacties terug in het liveblog.