Groente en fruit uit Italië niet altijd zuivere koffie: ‘Maffia heeft overal vinger in de pap’
Koken & etenEen aflevering over tomaten in blik van tv-programma Keuringsdienst van Waarde deed in het najaar van 2019 veel stof opwaaien. Er werden zelfs Kamervragen over gesteld. Centraal hierin: hoe kan het dat er uitbuiting bestaat in de Europese tomatenteelt, terwijl die blikken gewoon in de supermarkt liggen? Nu komt het programma met een tweedelig vervolg.
Supermarkten scheppen vaak op over hoe maatschappelijk verantwoord ze wel niet zijn. Maar lukt het ze ook echt om uitbuiting te voorkomen? De makers van tv-programma Keuringsdienst van Waarde besteden in een tweeluik nu weer aandacht aan dit onderwerp. De eerste aflevering is vanavond te zien.
Het onderzoek richt zich op de Europese (maar met name Italiaanse) groente- en fruitteelt. Het programma liet in november 2019 zien dat achter de ingeblikte tomaten in de supermarkt een wereld van verdriet schuilgaat. De tomaten worden onder barre omstandigheden geplukt in Italië. In het zuiden van dat land zijn veel illegalen die worden uitgebuit. Open je een blik tomaten, dan open je een blik vol tranen en pijn, werd gezegd. ,,De situatie dwingt ons om voor een euro per uur te werken’’, vertelde een van de boeren destijds.
Onderzoek in supermarkten
Supermarkten als Jumbo en Lidl wilden niet meewerken aan het item over tomaten in blik en zijn erg terughoudend in het geven van informatie, zo is te zien in de nieuwe aflevering. ,,Geen supermarkt wil er met ons over in gesprek en we moeten het doen met een vage verklaring van de brancheorganisatie’’, zeggen de makers. En die legt de bal vooral bij anderen. De supermarkten claimen onder andere de transparantie binnen de keten te verhogen. Maar hoe zij dit doen wordt in de aflevering volstrekt niet duidelijk.
Geheimhouding
Laat ik het zo zeggen: de supermarktvertegenwoordigers stonden niet vooraan om iets te willen veranderen
De situatie zorgde destijds ook voor vragen in de Tweede Kamer. SP-lid Mahir Alkaya vroeg minister Kaag onder andere welke Nederlandse bedrijven hierbij betrokken zijn en hoe we dit gaan voorkomen. ,,En of ze mijn geschokte reactie deelde.’’ Een maand later kwam volgens Alkaya in een brief naar voren dat de minister niets over dit onderwerp mag zeggen. ,,Het blijkt dat zij afspraken met de sector heeft gemaakt met geheimhoudingsverklaringen.’’
,,De regering heeft besloten om met de sector vrijwillige afspraken te maken’’, legt Alkaya uit. ,,Die hebben ze vastgelegd in een convenant om per sector dus maatschappelijk verantwoord ondernemen te stimuleren.’’ Voor de levensmiddelenindustrie is ook zo’n contract ondertekend. ,,Zij hebben een groep om die afspraken te bespreken en om te kijken hoe zij verantwoord ondernemerschap gaan bevorderen.’’ Maar volgens Alkaya is alles wat hier besproken wordt geheim.
Betere arbeidsomstandigheden
De belofte is dus dat er wordt gewerkt aan betere arbeidsomstandigheden. Maar deze deal is geheel vrijblijvend. Vakbond Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV) is hierbij betrokken. Wat weten zij van dit geheime convenant. Vakbondsbestuurder Jos Hendriks is ‘tot zijn grote ergernis’ vanwege de geheime verklaring erg terughoudend over de reacties die de tomaten in blik hebben opgeroepen. ,,Maar laat ik het zo zeggen: de supermarktvertegenwoordigers stonden niet vooraan om iets te willen veranderen.’’
Hendriks benadrukt het belang van transparantie. ,,Als je niet transparant bent, kan je niet zorgen dat die waardeketen ook mens- en milieuvriendelijk is.’’ Branches moeten volgens hem laten zien dat hun spullen van plekken komen waar mensen niet uitgebuit worden.
Andere groenten en fruit
Ze gebruiken goedkope arbeidskrachten om een grotere rol binnen bedrijven te krijgen
Hendriks zegt te weten dat bij bijna alle groente- en fruitsoorten die in Zuid-Italië geplukt worden hetzelfde gebeurt als bij de tomaten. Rocco Borgese, een vakbondsman uit het Italiaanse Calabrië, luidt al jaren de noodklok, zo is in de aflevering te zien. Hij vertelt over de situatie in het land. ,,Na de oogst van tomaten of fruit rond Puglia vertrekken de jongens naar Volta en Calabrië’’, vertelt Borgese. ,,Van 1 november tot 31 maart is daar de olijven- en sinaasappeloogst.’’
Na het tomatenseizoen gaan ze dus over op olijven en sinaasappels. ,,Sommige jongens reizen heel het jaar in een cirkel rond.’’ Volgens Borgese is er in de verschillende streken veel maffia, die de rol aannemen van illegale koppelbaas. ,,Ze gebruiken goedkope arbeidskrachten om een grotere rol binnen bedrijven te krijgen. De koppelbaas brengt illegaal vraag en aanbod bij elkaar.’’ De maffia is dus een soort arbeidsbureau.
Landbouwmaffia
Volgens maffiadeskundige Antonio Nicaso gaat er in landbouwmaffia 14 miljard euro per jaar om. ,,En dat is alleen nog maar in Italië. De landbouwmaffia heeft overal een vinger in de pap, van productie tot transport en distributie van de producten.’’
Borgese laat zien waar de werkers ‘s ochtends vroeg op straat worden opgepikt aan het begin van een werkdag. ,,Ze verlaten de sloppenwijken of het tentenkamp waar ze wonen en komen naar het plein om werk te vinden. Totaal illegaal.’’ Volgens Nicaso is deze manier een vorm van afpersing en wordt het transportsysteem coporalato genoemd.
Sinaasappelplantages
Niet alleen de tomaten uit blik worden in barre omstandigheden geplukt, hetzelfde geldt dus voor onder andere sinaasappels. Maar Borgese benadrukt dat het niet nodig is om te stoppen met eten van de Italiaanse sinaasappels. ,,We moeten wel publiek maken hoe de sinaasappels geteeld en geoogst worden’’, zegt hij. ,,Alleen zo kunnen de dingen verbeteren.’’
Reactie supermarktbranche
Naar aanleiding van de uitzending van Keuringsdienst van Waarde van vanavond en volgende week, heeft de supermarktbranche een reactie gegeven op de uitbuiting in Zuid-Europa.
Het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel benadrukt dat ‘deze misstanden onacceptabel zijn en dat er geen enkel geldig excuus is voor uitbuiting’, is onder meer te lezen in zijn statement. Het CBL zegt er waarde aan te hechten om nu al openheid te geven over een volledige reactie.
De aflevering van Keuringsdienst van Waarde wordt donderdagavond uitgezonden om 20.25 uur op NPO 3. Volgende week toont het programma het vervolg en worden de gezamenlijke supermarkten geconfronteerd met de bevindingen.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
Getest: Dit is de beste blender
Wat is de beste blender? En welke heeft de beste prijs-kwaliteitverhouding? De Consumentenbond geeft antwoord. -
Koken & Eten
Avocado blijkt bijzondere vrucht, want hij verdeelt ons land in tweeën
Veel Nederlanders hebben de avocado in hun hart gesloten, maar er zijn ook veel landgenoten die zo'n vrucht nooit eten. Hoe zit dat? -
Waarom jongeren als Vinicius (18) wel willen maar niet mogen werken: ‘Kan niks met mijn diploma’
Terwijl de krapte op de arbeidsmarkt toenam in de eerste helft van 2022, werden er verschillende oplossingen geopperd. Toch werd één groep mensen over het hoofd gezien: ongedocumenteerden. Ze wonen hier vaak al jaren, maar mogen niet werken. -
Wat is een normaal bedrag voor op je spaarrekening? ‘In veel gevallen is 10 procent te weinig’
Budgetteren, sparen en rondkomen: dagelijks hoort budgetcoach Carolien Vos van haar klanten hoe moeilijk dat is en waar mensen tegenaan lopen. Ze deelt deze zomer haar beste tips. Vandaag: een financiële buffer. -
Koken & eten
‘Wie tomaten koopt, opent een blik vol tranen en pijn’
Bliktomaten worden geoogst door arbeiders die onder slechte omstandigheden werken en wonen. Achter de supermarktblikjes blijkt een treurigmakende industrie schuil te gaan. ‘De situatie dwingt ons om voor 1 euro per uur te werken.’
-
PREMIUM
Horecaonderneemster hekelt iets te fanatieke handhavers
Denk je als horecaondernemer je klanten tijdens Pasen toch te kunnen bedienen met afhaalbrunches, staat er een handhaver van de gemeente aan de deur om te zeggen dat je te vroeg open bent. Het overkwam Nicole Brinks van lunchroom De Branderie in Enschede. -
Koken & Eten
Dit gebeurt in je lichaam als je 's avonds nog aan het snaaien slaat
We houden er allemaal van om zo nu en dan 's avonds laat een snack te nemen. Sommige mensen beweren dat het niet goed is om heel laat nog iets te eten, omdat je er sneller dik van zou worden. Klopt die bewering? Deskundigen geven het antwoord. -
PREMIUMKoken & Eten
Oekraïense brouwer hier op festival met ‘oorlogsbier’: ‘Met de zoete smaak van de overwinning’
Op minder dan tien kilometer afstand van de Oekraïense brouwerij Rebrew sloegen de bommen in. De brouwerij bleef onbeschadigd. Waar sommige werknemers inmiddels meevechten in het leger, staan de vrouwen uit het brouwteam komend weekend op het Mout Bierfestival in Dordrecht. ,,We willen juist ook positiviteit brengen.”