Eva Breda: ‘Waarom we moeten stoppen anderen toxisch te noemen?’

‘Toxic’: het woordje valt steeds vaker. In psychologieartikelen lees ik over toxisch gedrag, van vrienden hoor ik over potentiële partners die zich toxisch gedragen en op social media leer ik aan welke ‘red flags’ ik toxische mensen herken. Het zijn de mensen die structureel beloftes niet nakomen, aantrekken en afstoten, zeggen dat je de ware bent om je vervolgens dagenlang te negeren, altijd op zoek zijn naar drama in hun leven. En als ik koppen à la ‘How to remove toxic people from your life’ en teksten als ‘don’t let toxic people give you less than you deserve’ moet geloven, kun je toxische mensen maar beter direct verbannen voordat je eigen mentale gezondheid in het geding komt.

Hoewel het inderdaad goed is om je bewust te zijn van andermans giftige gedrag en je soms beter afstand kunt nemen van destructieve mensen, denk ik dat het achteloos labelen van mensen als toxic ons aanspoort om nuance en zelfreflectie los te laten.

Toxic lijkt tegenwoordig niet meer dan een trendwoord waarmee we andermans ongezonde gedragingen afdoen als opzettelijk en onveranderlijk gedrag. Wie een ander toxisch noemt, gaat al gauw voorbij aan het echte probleem. Giftige gedragspatronen zijn niet zelden een gevolg persoonlijkheidsstoornissen, hechtingsproblematiek of mentale problemen. Door te spreken van toxic zetten we de ander al gauw neer als dader, terwijl iemand ook slachtoffer is. Daarbij krijg ik sterk de indruk dat je door iemand toxisch te noemen, impliceert dat iemand giftig ís, in plaats van open te staan voor de mogelijkheid dat iemand kan veranderen door middel van psychologische hulp. Want onderzoek laat wel degelijk zien dat slecht gedrag kan veranderen.

Toch is het verleidelijk om anderen toxisch te noemen. We geven immers graag anderen de schuld als er iets mis gaat. Veruit de meeste gesprekken, artikelen en socialmediaposts over toxisch gedrag gaan over De Ander. Het is de foute love interest, de manager, de ex, de vriend, de moeder. We spenderen zo veel tijd aan het aanwijzen van toxische mensen, dat we vergeten naar onszelf te kijken in het licht van giftigheid.

Ja, andermans gedrag kan moeilijke situaties veroorzaken, maar kunnen wij dat zelf niet net zo goed? De kans is groot dat we allemaal wel eens toxisch gedrag vertonen zonder dat we het door hebben. Als tiener was ik bijvoorbeeld behoorlijk claimerig. Vandaag de dag was dat gedrag mogelijk simpelweg afgedaan als toxisch. Destijds kwam ik er dankzij hulp achter dat het voortkwam uit verlatingsangst en kwam ik er vanaf. Toxic bén je, mentale problemen héb je, en daar kun je dus iets mee.

Het is oneerlijk, kortzichtig en onhandig om anderen toxisch te noemen maar onszelf niet als zodanig te willen zien. Terwijl het juist onze mentale gezondheid kan bevorderen om onze giftige gedragspatronen te herkennen, erkennen en veranderen. Maar dan moeten we er wel voor openstaan om eerlijk naar onszelf te kijken. Volgens Iris van der Steen, millennialpsycholoog, kun je dat oefenen in drie stappen. Allereerst is het belangrijk dat we bewust kijken of we herhaaldelijk gedrag vertonen waarmee we anderen of onszelf verdriet aandoen. ,,Ga dan eens na wat de onderliggende reden is dat je dit gedrag vertoont. Is het aangeleerd gedrag? Of komt het voort uit angst?”

Van der Steen adviseert vervolgens om de eerstvolgende keer wanneer je toxische gedrag getriggerd wordt, je kwetsbaar op te stellen. Dat begint allemaal met goede communicatie. ,,Benoem op het moment dat je toxisch gedrag wil vertonen wat je voelt. Bijvoorbeeld: ‘Ik ben nu geneigd om ruzie te maken, omdat ik het gevoel krijg dat ik niet goed genoeg ben. Maar ik wil proberen dit op een rustige manier met je te bespreken’.” Kijk, zuivere communicatie. Dat noemen we nou eens een green flag.

h