Traumazorg moet anders volgens expert: ‘Voor je het weet heb je een hulpverlener op je dak’

Hoewel het woord ‘trauma’ vaak te pas en te onpas wordt gebruikt, is er pas sprake van een trauma in het geval van een schokkende of aangrijpende gebeurtenis, zoals een verkeersongeluk, een brand, het overlijden van een belangrijk persoon, seksueel misbruik of geweld.

Heb je een schokkende ervaring meegemaakt, dan bestaat de kans dat je een posttraumatische stressstoornis hebt opgelopen, ook wel bekend als PTSS. ,,Dat hoeft niet noodzakelijk zo te zijn”, zegt Pakvis. ,,Onderzoek laat zien dat 85 procent van de mensen zelf herstelt.” Bij PTSS horen een aantal algemene klachten als een kort lontje, concentratieproblemen, slecht slapen, nachtmerries en ongewenste herinneringen. ,,Deze symptomen zijn ‘normaal’ in de eerste weken na het voorval, maar zouden na verloop van tijd moeten afnemen. Als dat niet zo is, en je tevens last krijgt van triggers zoals een bepaalde geur of een geluid, die je de situatie doen herbeleven, kan er sprake zijn van PTSS.”

Ook kan het volgens Elisa van Ee, bijzonder hoogleraar Psychotraumatologie aan de Radboud Universiteit, zo zijn dat iemand met PTSS bepaalde plekken of personen gaat vermijden om maar niet aan het trauma te hoeven denken. ,,Schuldgevoelens en negatieve gedachten spelen hierbij een rol. Dit alles kan zorgen voor prikkelbaarheid, iemand is bang dat het opnieuw gaat gebeuren, hoe onwaarschijnlijk dat ook is.”

Voor de diagnose van PTSS staat vier weken vanaf het moment dat het incident heeft plaatsgevonden. Tijdens dit proces wordt gekeken of de persoon in kwestie last krijgt van symptomen, of er sprake is van herbeleving van het trauma, of situaties worden vermeden en of er veranderingen optreden in emoties. Als het aan Pakvis ligt, wordt er niet meteen een psycholoog van de betreffende zorginstelling op gezet. Traumazorg is volgens hem afhankelijk geworden van psychologen die de behandeling te snel willen starten en een commercieel belang waardoor de objectiviteit in de weg zit.

,,Het voelt gek om psychologen die werkzaam zijn bij de zorginstelling waar de patiënt opvang en nazorg krijgt, over de zaak te laten buigen. Een beetje als wij van wc-eend adviseren wc-eend.” Pakvis is dan ook van mening dat de traumaopvang te veel begint te lijken op een industrie.

,,Voor je het weet heb je een hulpverlener op je dak, maar wij willen mensen de tijd gunnen om zelf te herstellen.” Hij vervolgt dat het juist van belang kan zijn om terughoudend op te treden. ,,We leven in een samenleving waarin maakbaarheid heel belangrijk is. Maar ik wil voorstellen dat we het om te beginnen houden bij wat we weten, namelijk dat traumazorg PTSS niet kan voorkomen.” Daarbij zou het niet goed zijn om krampachtig vast te houden aan de vier weken begeleiding die er nu voor staat. ,,Laten we de patiënt in ieder geval twee weken aandachtig volgen, dan is vaak wel al zichtbaar of iemand PTSS ontwikkelt of niet.”

Momenteel bestaat de richtlijnbehandeling van iemand met PTSS uit EMDR of het volgen van imaginaire exposure, een vorm van cognitieve gedragstherapie. ,,Er bestaan overeenkomsten tussen beide behandelvormen”, zegt Van Ee. ,,Toch verschillen de behandelingen wel degelijk van elkaar. In het geval van EMDR word je door middel van beeld eenmalig teruggebracht naar de situatie om de gebeurtenis te verwerken of het vastlopen van emotieverwerking te doorbreken. Terwijl je bij imaginaire exposure juist wordt gestimuleerd om nare herinneren aan schokkende gebeurtenissen herhaaldelijk en langdurig te herbeleven.”

Volgens Van Ee is het van belang in overleg met de patiënt een behandelvorm te kiezen. En hoewel inmiddels op veel plekken traumabehandeling wordt aangeboden, blijkt het in de praktijk veelal te gaan om EMDR. ,,We zien dat niet alle zorgverleners beschikken over de juiste kennis om imaginaire exposure toe te passen.” Van Ee denkt daarom dat het goed zou zijn om binnen de GGZ een gespecialiseerde afdeling voor traumazorg in te richten. ,,Daarnaast is het belangrijk dat we samenwerken met verschillende afdelingen, van bijvoorbeeld persoonlijkheidsstoornissen, we moeten leren de mens als geheel te zien.” Verder denkt de hoogleraar dat er oog moet zijn voor iemands eigen veerkracht. ,,Dat betekent dat we alleen herstelbehandeling bieden als dat nodig is. Zo niet, moeten we iemand naar huis laten gaan.”

Ook Pakvis bevestigt nogmaals dat hij overtuigd is van het zelfherstellend vermogen van mensen. ,,Durf het als hulpverlener ook aan om het aan de persoon zelf over te laten. Het is lastig, maar ik denk dat het goed is om een balans te vinden tussen maximale druk geven, er meteen bovenop zitten en niks doen, zo zal het voor zorginstellingen misschien snel voelen. Maar niks doen is echt iets anders dan ‘watchful waiting’, iemand actief, aandachtig volgen en ingrijpen waar nodig.”