Als de perfecte slaap een obsessie wordt: een slaapexpert over ‘orthosomnia’

Wordt het niet gedeeld of geregistreerd, dan telt het niet. En dat geldt ook voor onze slaap. Sleeptrackers, apps en andere hippe gadgets: we schaffen ze maar al te graag aan om onze nachtrust op te krikken. ,,Maar sleeptrackers zijn niet zaligmakend”, zegt psychiater en somnoloog ­(medisch slaapgeneeskundige, red.) Alexander van Daele. ,,Ze kunnen zelfs leiden tot slaapproblemen en orthosomnia: als je zo gefixeerd bent op de perfecte slaap, dat het je nachtrust juist verstoort. 

De term ‘orthosomnia’ (ortho betekent ‘goed’ en somnia ‘slaap’) werd voor het eerst gebruikt in een Amerikaanse casestudy in 2017. Het woord refereert aan orthorexia, wat een ongezonde focus op gezond eten betekent. Van Daele: ,,Het begint allemaal met een ­ideaalbeeld van je nachtrust. Haal je dat doel niet volgens je app of gadget, dan ben je ontevreden. Word je ongerust zelfs. Je piekert over je slaapkwaliteit en door die stress dommel je moeilijker in, slaap je lichter en word je vaak wakker. Een vicieuze cirkel van machteloosheid, stress, ongezond slaapgedrag en frustratie.”

De somnoloog raadt mensen met slaapproblemen daarom af om sleeptrackers te gebruiken. ,,Het idee is mooi, maar sleeptrackers focussen op bewegingen en hartslag, terwijl de hersenactiviteit meten de enige doeltreffende manier is om de kwaliteit van slaap te analyseren. Dat kan voorlopig alleen met een polysomnografie waarbij elektroden op je hoofd bevestigd worden.”

Om opnieuw grip te krijgen op je nachtrust is een slaapdagboek bijhouden een beter idee, vindt hij. ,,Slecht slapen wordt (in het geval van chronische slapeloosheid) grotendeels veroorzaakt door aangeleerde overtuigingen over je slaappatroon en het daaruit voortkomende gedrag. Precies daarom werkt cognitieve gedragstherapie doeltreffend bij insomnia. In een dagboek schrijf je elke dag hoe je je slaap ervaren hebt. Hoelang heb je in bed gelegen? Wanneer lag je wakker? En hoeveel uren denk je dat je geslapen hebt?” 

Vervolgens neem je gepaste maatregelen. ,,Merk je bijvoorbeeld dat je tien uur lang in bed ligt, terwijl je in totaal maar aan vijf uur slaap komt, dan kan slaaprestrictie een goede methode zijn. Je verlaat het moment waarop je normaal gesproken naar bed gaat of je vervroegt het tijdstip dat je eigenlijk altijd opstaat, zodat het aantal uren in bed meer in de buurt komt van je effectieve slaaptijd. Indirect leer je jezelf op die manier opnieuw aan dat je bed gelijkstaat aan slapen.”

Moeten we die heilige acht uur slaap dan los durven te laten? Van Daele vindt van wel. ,,Ja, voor sommigen is acht uur echt noodzakelijk, anderen voelen zich weer prima bij zes of zeven uur slaap. We moeten stoppen met te focussen op de kwantiteit van slaap en meer zorg dragen voor de kwaliteit ervan.”