Wanneer wordt een bevalling traumatisch? ‘Na drie jaar was ik nog altijd bang’

Toen Janneke Sleeuwenhoek (37) moest beginnen met persen, was ze al door al haar energie heen. Haar zoon moest met een vacuümpomp ter wereld komen. Toen hij eindelijk op haar buik lag, zag ze de paniek bij de verloskundigen in de ogen. Haar man trok wit weg. ,,Ik had zelf niks door, maar ik bleef ongelofelijk veel bloed te verliezen. Ik zag de verpleegkundigen met bebloede matjes rondrennen, om de hoeveelheid verloren bloed te wegen. Dat beeld heeft erg veel impact gehad.”

Hoe groot die impact was, bleek pas later. Janneke kreeg last van een postnatale depressie, waar ze gelukkig na gesprekken bij een psycholoog en antidepressiva vanaf kwam. Maar de angst en de nare herinneringen bleven. Zelfs drie jaar na de bevalling nog. ,,Ik besefte pas echt dat er iets mis was, toen mijn man en ik bespraken of we nog een tweede kindje wilde. Voor mij was dat een keiharde ‘nee’. Alleen maar omdat ik niet nog een keer een bevalling wilde meemaken. Er was nog iets in mijn hoofd wat niet was opgeruimd.”

Veel bevallingen zijn behoorlijk heftig en impactvol en het is dan ook heel normaal om daarna aangedaan te zijn, zegt Mariëlle van Pampus, gynaecoloog bij het OLVG-ziekenhuis in Amsterdam. ,,Maar als de angst aanhoudt, en er sprake is van herbelevingen, er niet over de erge gebeurtenis gesproken kan worden, en deze klachten langer dan zes weken aanhouden, kan er sprake zijn van een posttraumatische stressstoornis.” 20 procent van de vrouwen ervaart de bevalling als traumatisch, waarvan 3 procent daadwerkelijk PTSS krijgen.

Emoties als angst, machteloosheid en het gevoel niet gezien of gehoord te worden, kunnen bijdragen aan een traumatische beleving van de bevalling, zegt therapeut en voormalig verloskundige Angelique Verstegen. ,,Je zou denken dat een gecompliceerde bevalling, zoals een keizersnede of een vacuümbevalling, veelal de oorzaak van een trauma is. Maar veel vaker heeft het te maken met de begeleiding tijdens de bevalling.” 

Het kan veel uitmaken als het zorgpersoneel niet vriendelijk was of te ongeduldig en gehaast, zegt Verstegen. Ook het gevoel dat de bevalling uit handen wordt genomen, kan als traumatisch worden ervaren. ,,Soms stemt een vrouw bijvoorbeeld in met inleiden van de bevalling, terwijl ze er eigenlijk nog niet klaar voor is”, legt Verstegen uit.

Janneke Sleeuwenhoek herkent dit. Naast de bebloede celstofmatjes, bleef nog een ander moment maar in haar hoofd spoken. Het moment in het ziekenhuis dat haar medicatie voor een hoge bloeddruk werd verhoogd. ,,Ik was het er eigenlijk niet mee eens, maar er werd niet naar me geluisterd. Ik had het gevoel dat erover me heen werd gewalst. Dat heeft erg veel indruk op me gemaakt.”

Janneke zocht hulp en kreeg EMDR-therapie. EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) kan ervoor zorgen dat de nare herinnering zijn kracht en emotionele lading verliest, legt Angelique Verstegen uit. ,,Tijdens een sessie gaat de cliënt terug naar het meest nare moment in de herinnering. Daarna vraag ik de cliënt de spanning een cijfer te geven. Vervolgens halen we het moment weer op, terwijl ik mijn vingers van links naar rechts beweeg. Op deze manier geef ik de hersenen een extra opdracht, zodat de herinnering opnieuw opgeslagen kan worden zónder de emoties.”

Na drie sessies was Janneke van haar klachten af. ,,Er was eindelijk weer lucht, er viel een zware last van me af. Ik kon aan die beelden denken zonder oordeel, zwaarte of angst.”

Gynaecoloog Mariëlle van Pampus onderzoekt momenteel of EMDR in een vroeg stadium PTSS-klachten kan voorkomen. Een eindconclusie is er nog niet, maar er komt wel al iets anders uit het onderzoek naar voren. ,,Alleen al de simpele vraag na de bevalling ‘hoe gaat het met je’ of ‘hoe heb je de bevalling ervaren’, kan ontzettend veel doen.” EMDR is dan ook niet altijd nodig, of de oplossing voor iedereen. Maar als geen andere psychische problemen zijn dan het trauma alleen, kan EMDR effectief zijn als de klachten langer dan zes weken aanhouden, zegt Van Pampus. Of het geven van EMDR kort na een trauma effectief en veilig is, wordt nog onderzocht.

En hoe zit het nu met Jannekes kinderwens? ,,Dat weten we nog niet”, zegt ze lachend, ,,maar of we nou wel of niet nog een kindje proberen te nemen, staat nu in ieder geval los van de vorige bevalling. Ik geloof nu weer dat hoe heftig een bevalling ook kan zijn, het toch mogelijk is er met een goed gevoel op terug te kijken.”