Nederlandse experts leren in sloppenwijk om games te maken: 'Niet schieten, deze man is een leraar’

De hitte is broeierig in Rio de Janeiro. Langs de stranden en boulevards van Copacobana en Ipanema glanzen het glimmende glas van wolkenkrabbers en kantoorpanden, maar bovenop de heuvels in de favela’s is het een ander verhaal. Dit zijn de sloppenwijken, berucht om hun misdaad en armoede, waar miljoenen Brazilianen zichzelf dagelijks staande moeten houden. De politie komt er niet graag; de orde wordt bewaard door tot de tanden bewapende bendes. Buitenstanders vertonen zich hier zelden. Het is geen toeristische attractie.

Gelukkig heeft Jurriaan van Rijswijk (52) een lokale gids en gastheer. ,,Wanneer we iemand met een geweer tegenkwamen, zei mijn gids meteen: ‘Ele é um professor.’” Oftewel: ‘Niet schieten, deze man is een leraar. Hij geeft mijn dochter les.’

Jurriaan mag doorlopen. Hij is tijdelijk onderdeel van de gemeenschap, een leraar met een bijzonder vakgebied. ,,Wij zijn hier om kinderen te leren hoe je een videogame maakt.’’

Jurriaan arriveerde in Rio de Janeiro met zijn vrouw Sandra (51) en twee collega’s, spelexpert Rob Tieben (39) en gamedesigner Menno van Pelt-Deen (35). Zij zijn allemaal onderdeel van Games for Health Europe, een stichting die Jurriaan en Sandra oprichtten ter bevordering van speltechnieken in de gezondheidszorg. Normaal houden zij zich dus bezig met projecten zoals games voor revalidatietrajecten – onderwijs in de derde wereld is een uitzondering.

,,Het begon toen wij toevallig in contact kwamen met Diana Nijboer, de oprichter van Stichting EduMais”, legt Jurriaan uit. Nijboers stichting specialiseert zich in onderwijs in de favela’s. ,,Diana zocht mensen die praktijklessen wilden geven. Wij wilden best helpen, maar wij maken games. Dan zou dat dus ons onderwerp zijn.”

Het plan? Een maand lang naar Brazilië om daar een cursus te organiseren. Nijboer gebruikte haar lokale contacten voor de organisatie en accommodatie, terwijl Jurriaans stichting eigen contacten in de lokale gamewereld aanschoot. Wilden zij misschien gastdocent zijn? ,,Brazilië is een enorm land en heeft een eigen game-industrie. Sommige ontwikkelaars komen zelf uit de favela’s, zij hadden meteen interesse.” Begin januari kon het experiment beginnen.

Voor Jurriaan, Sandra, Rob en Menno zou het niet de eerste keer zijn dat ze voor het klaslokaal staan. Jurriaan: ,,Wij hebben al eerder lessen in gamedesign gegeven, in Nederlandse gevangenissen en in Suriname. Maar dit programma in Brazilië was de meest uitgebreide versie.” Dat komt omdat Jurriaan en zijn collega’s zich dit keer niet alleen op de leerlingen richtten, maar ook op toekomstige leraren.

,,Wij wilden niet alleen kinderen onderwijzen, maar jongeren ook leren hoe zij zelf les kunnen geven. Daarom betrokken wij er ‘trainers’ bij, jongeren die deze cursus kunnen voortzetten.”

Geen slecht resultaat, maar volgens Sandra is het project nog lang niet klaar: ,,We spreken nu met lokale organisaties. Ons doel is dat zij de trainers kunnen helpen om andere kinderen les te geven en zo een nieuw onderwijstraject te bouwen.”

Wie aan een plek zoals de favela’s denkt, gaat er logischerwijs vanuit dat spelletjes niet de hoogste prioriteit zijn. Maar die gedachtegang mist volgens Jurriaan het grotere plaatje: ,,Het belangrijkste is dat kinderen leren hoe ze hun creativiteit kunnen aanwenden. Veel kinderen kunnen of willen liever niet programmeren, maar gamedesign betekent ook tekenen, concepten ontwerpen of teksten en muziek maken.”

Zijn die kinderen nu volwaardige spelontwikkelaren? Nee, leggen Rob en Menno uit. ,,In drie weken leer je echt niet alles”, zegt Rob, ,,maar je kunt wel een zaadje planten. En ze hebben daar ook computers met internet. Ze kunnen zichzelf doorontwikkelen. Ik hoop dat deze cursus een beginpunt is vanwaar zij zelf kunnen doorpakken. Ze weten nu dat hun werk online geld waard is. Het zou mooi zijn als ze daar iets mee kunnen verdienen. En de trainers kunnen dit traject ergens anders herhalen.”

Menno is het daar mee eens: ,,Het zijn niet alleen de kinderen waar we mee werken, maar ook lokale game-developers. Die zijn nu betrokken en willen dat graag blijven.” Hij spreekt uit ervaring: hoewel dit zijn eerste bezoek aan de favela’s was, maakte hij het afgelopen decennium ook onderwijsprogramma’s voor studenten en professionals in de game-industrie. 

Het echte doel van het bezoek ligt volgens hem in de toekomst: ,,Je leert de mensen daar niets dat zij zichzelf niet kunnen leren, maar je helpt hen wel de drempel over. Je laat zien dat een programma als dit mogelijk is. Nu willen hopelijk meer organisaties en favela’s meedoen. Kinderen zien dat zij iets kunnen maken, en op de lange duur komen er meer projecten uit voort. Dat is dan het verschil dat we maakten.”