Succesvol rupsengif helpt ook vogels en vlinders om zeep

Dat gemeenten en Vogelbescherming anders tegen Xentari aan kijken, blijkt al uit hun woordkeuze. Ambtenaren hebben het meestal over een ‘biologisch bestrijdingsmiddel’, de Vogelbescherming praat over ‘gif’.

Xentari is een bacteriepreparaat. Bestrijders spuiten bomen ermee in vóórdat eikenprocessierupsen de haartjes krijgen die bij mensen klachten veroorzaken. Meer dan 90 procent van de jeukrupsen sterft als ze ermee in aanraking komen. Maar: dat geldt ook voor de ongeveer 100 andere rupsensoorten in Nederlandse eiken. 

Dus pleegt het middel een aanslag op rupsenpopulaties en de vogels die ze eten, stelt de Vogelbescherming. Ook de Vlinderstichting liet in mei weten zich zorgen te maken over Xentari en andere populaire bestrijdingsmethodes. 

‘Toepassing van de preparaten (...) in april en mei gebeurt in een tijd dat er ruim honderd onschadelijke rupsensoorten in de eiken aanwezig zijn’, schreef de Vlinderstichting in een opiniestuk in Trouw. ‘De neveneffecten zijn nauwelijks onderzocht.’

De Vogelbescherming hield zelf een enquête om in kaart te brengen hoe vaak Xentari wordt toegepast. Ruim een kwart van de Nederlandse gemeenten stuurde de vragenlijst terug. Daarvan gebruikt ruim 60 procent dit middel.

De organisatie vraagt gemeenten meer in te zetten op meer biodiversiteit, onder meer door het ophangen van vogelhuisjes en het inzaaien van bloemrijke bermen. Daarmee proberen steden natuurlijke vijanden van de jeukrups te lokken, zoals sluipwespen en koolmezen. Een mezenjong verorbert in een week wel 400 rupsen.

De tekst gaat verder onder de foto

Het nadeel: het kost jaren voordat je de uitwerking van dat soort maatregelen ziet, terwijl Xentari direct resultaat boekt. Dat is bijvoorbeeld zichtbaar in Etten-Leur. Het aantal geregistreerde nesten steeg daar van 65 in 2013 tot 1.451 in 2018. In 2019 slaagde die gemeente er met Xentari in die explosieve stijging een halt toe te roepen: na inzet van dit middel halveerde het aantal nesten bijna, tot 769.

De Vogelbescherming noemt het wegzuigen van nesten als alternatief, omdat ook dát snel resultaat oplevert. De kans dat er later een nest terugkomt is bij wegzuigen wel groter dan met Xentari.

Gemeenten staan te springen om een effectieve bestrijding van de eikenprocessierups, omdat de overlast door hun brandharen de afgelopen jaren sterk toenam. Vorig jaar piekte die in de laatste week van juni, toen meer dan 10.000 Nederlanders de huisarts bezochten met jeuk- en irritatieklachten.