Dat koopkracht niet stijgt, is een fabeltje volgens CBS

Dat is een opmerkelijke uitkomst van een onderzoek van het CBS. Maatschappelijk en politiek bestaat er juist brede overeenstemming dat de werkenden niet of nauwelijks van de toegenomen welvaart profiteren. Sterker, de lonen blijven al tijden achter bij de groei. Economen van de Rabobank becijferden een paar jaar geleden al dat de koopkracht van huishoudens sinds 1977 nauwelijks is gestegen. De top van het bedrijfsleven profiteert door hogere bonussen, maar voor de mensen op de werkvloer kan er niets af is de heersende opvatting. Dat beeld moet op de helling zegt Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom bij het CBS.

Dat de lonen meestijgen is op zijn zachtst gezegd een opvallende conclusie.
,,Ik heb mezelf ook jarenlang afgevraagd waarom de economie wel groeit, maar de inkomens niet. Dat zijn we gaan onderzoeken en toen bleek: dat beeld klopt niet.’’

Hoe komt dat?
,,Er wordt gekeken naar de groei van de huishoudinkomens. Die zijn minder hard gegroeid dan de economie. Maar er zijn heel veel eenpersoonshuishoudens bijgekomen, dus de gemiddelde grootte van een huishouden is kleiner. Als het huishoudinkomen gelijk blijft, maar je hoeft dat over minder mensen te verdelen dan stijgt het inkomen per individu. Als je naar het individueel inkomen kijkt, is dat wel degelijk mee gestegen.’’

We kijken dus niet goed?
,,Er is meer. Naast loon of inkomen voor zelfstandigen zijn kapitaalinkomsten steeds belangrijker voor huishoudens. Denk daarbij aan pensioenen. De afgelopen decennia hebben meer mensen pensioen gekregen en de gemiddelde pensioenuitkering is ook gestegen.’’

Hoe ziet het plaatje er in werkelijkheid uit?
,,In 2020 bedroeg het netto besteedbaar inkomen 21.900 euro. Dat is 112 procent meer dan in 1969. En dat is gecorrigeerd voor inflatie. De groei van de economie bedroeg in diezelfde periode 126 procent.’’

Dan zijn de inkomens toch achtergebleven?
,,Alleen in de periode 2001 tot 2008 blijft de groei van het netto besteedbaar inkomen achter bij de economische groei. Dat komt omdat de overheid toen meer belastingen en premies is gaan heffen. Dat had voornamelijk te maken met de stijgende zorgkosten. Aan het begin van de eeuw hadden we te maken met lange wachtlijsten in de zorg. Daar is toen extra geld heen gegaan. Maar afgelopen jaar zag je bijvoorbeeld het tegenovergestelde. De lonen stegen, terwijl de economie kromp.’’

Hoe verklaart u dat?
,,Dat heeft te maken met eerder in de cao’s afgesproken loonsverhogingen.’’

Geldt de vooruitgang ook voor mensen met een minimuminkomen? Zij hebben het steeds moeilijker om rond te komen.
,,De armoede is minder geworden de afgelopen dertig jaar. Nederland heeft een sterk herverdelingsmechanisme door de belastingen en toeslagen. Dat zorgt er voor dat lagere inkomens ook hebben geprofiteerd. Het beeld dat de armen armer geworden zijn klopt niet. Er zijn mensen die het moeilijk hebben, maar dat is geen nieuw probleem.’’

Bekijk hier al onze video’s over de economie: