Controle op failliete energiebedrijven kon veel strenger, ACM keek onvoldoende naar gedupeerde klanten

Onderzoekers van de universiteit van Tilburg en consultant Samhoud keken in opdracht van de ACM of de toezichthouder zijn bevoegdheden voldoende heeft gebruikt. Ze concluderen dat de ACM energiebedrijven beduidend strenger had mogen controleren. 

De Autoriteit Consument en Markt beoordeelde zijn bevoegdheden als niet ruim genoeg, aldus het rapport. Weliswaar mochten energiebedrijven gecontroleerd worden, stelde ACM, maar vervolgens kon geen verbetering worden afgedwongen. Dat klopt niet menen, de onderzoekers. ,,Wij zijn van mening dat de minister, en namens de Minister de ACM, mede in het licht van de doelstellingen van de Europese energierichtlijnen een aanzienlijke beoordelingsvrijheid heeft [..]“ 

De toezichthouder had van energiebedrijven in problemen bijvoorbeeld een herstelplan mogen eisen. ,,De verplichting tot het opstellen van een herstelplan zou op basis van de huidige wettelijke bepalingen ook nu al expliciet in de vergunningvoorwaarden kunnen worden opgenomen.”

Bij het faillissement van Welkom Energie en andere energiebedrijven heeft de Autoriteit Consument en Markt bovendien te eenzijdig naar de leveringszekerheid gekeken. De focus lag er op om te zorgen dat klanten te allen tijden energie zouden blijven krijgen. Het zorgde ervoor dat Eneco de klantenportefeuille van Welkom Energie voor 2,1 miljoen euro kon kopen en de 90.000 klanten van Welkom Energie met enorm hoge tarieven kon opzadelen.

Met name het verbod om in het begin te mogen overstappen, pakte verkeerd uit. ,,Hoewel het verbod voor consumenten om over te stappen gedurende de vensterperiode de procedure overzichtelijk houdt, kunnen klanten met een ongunstiger contract worden geconfronteerd bij het overstappen naar een nieuwe leverancier”, valt in het onderzoeksrapport te lezen. ,,De keuze voor de vensterperiode heeft dus nadelen en de vraag is of deze voldoende zijn om de voordelen - met name rust en een ordelijk proces - te compenseren.”

De onderzoekers constateren fijntjes dat de curator van een failliet energiebedrijf niet zozeer naar het klantenbelang kijkt. ,,De curator dient in het proces van de verkoop van de klantportefeuille het belang van de boedel, het is onbekend in hoeverre de belangen van de klanten bij deze overdracht worden meegewogen.”

De onderzoekers opperen de oprichting van een Garantiefonds, waarop gedupeerde consumenten een beroep kunnen doen. De argumenten van ACM en het ministerie van EZ&K hiertegen noemen ze niet overtuigend. ,,Wij betwijfelen echter, of het bestaan van een dergelijk fonds daadwerkelijk meer risicovol gedrag van consumenten in de hand werkt. Klanten lijken zich zeer beperkt bewust van de mogelijkheid dat energieleveranciers failliet gaan.”

Ondanks de kritiek stellen de onderzoekers ook dat assertiever optreden van de ACM de faillissementen vrijwel zeker niet had kunnen voorkomen.

De ACM stelt in reactie op het onderzoek dat energiebedrijven hun (financiële) continuïteit en de houdbaarheid van hun bedrijfsplan beter gaan onderbouwen. Ook moeten energiebedrijven laten zien dat ze beschikken over ‘adequaat risicomanagement’, zodat problemen op de markt beter het hoofd geboden kan worden. ‘De eisen bieden geen garantie tegen faillissementen maar kunnen de kans daarop wel verkleinen’, stelt de waakhond in een toelichting. 

De ACM gaat met de minister voor Klimaat en Energie bespreken hoe de aanvullende eisen ook in de nieuwe Energiewet, waar nog aan wordt gewerkt, een plek kunnen krijgen.

De ACM gaat de komende tijd om tafel met de sector, experts en andere betrokkenen om de nieuwe regels verder uit te werken. De nieuwe eisen moeten dan ‘aan het begin van het nieuwe stookseizoen op 1 oktober 2022' van kracht worden. ‘Waar nodig zal de ACM in de beleidsregels een redelijke overgangstermijn opnemen voor bestaande vergunninghouders.’

De Consumentenbond laat weten blij te zijn dat de ACM het toezicht aanscherpt. ,,Wij waren al langer overtuigd van het feit dat er meer mogelijk is binnen de huidige wetgeving en hebben er ook bij de toezichthouder op aangedrongen die ruimte te pakken’’, zegt directeur Sandra Molenaar. Volgens haar gaat de ACM ook met de Consumentenbond in gesprek over de uitwerking van de extra regels.