Italiaanse premier stapt op, populistische regering gevallen

Premier Conte zei in een toespraak in het parlement dat de regering van Vijfsterrenbeweging M5S en de rechts-populistische Lega was geëindigd. ,,Ik onderbreek mijn regeringservaring hier en ga straks naar de president van de Republiek om mijn ontslag aan te bieden”, sprak Conte. Hij wees erop dat hij voorafgaand aan zijn gang naar president Sergio Mattarella het debat zou volgen. Dat zou zo’n vier uur duren. 

In zijn toespraak van iets minder dan een uur haalde Conte hard uit naar Salvini. De Italiaanse premier noemde hem “een politieke opportunist die zijn eigen belang en dat van zijn partij boven die van het land stelt.” Hij noemde de keuze van Salvini om aan te sturen op een crisis zeer onverantwoordelijk en hekelde zijn politiek via social media en het ontwijken van het parlement. 

Salvini, minister van Binnenlandse Zaken én leider van de rechts-nationalistische partij Lega, maakte twee weken geleden bekend niet langer met de Vijfsterrenbeweging te willen regeren. Op een vol plein in de Italiaanse stad Pescara riep de vicepremier dat hij ‘de volledige macht wilde’ en dat het tijd was dat de Italianen weer naar de stembus gingen. Lega staat in de peilingen op 38 procent, ruim het dubbele ten opzichte van de laatste landelijke verkiezingen, anderhalf jaar geleden. 

Na die verkiezingen ging de Lega een samenwerking aan met de Vijfsterrenbeweging, de partij die met klinkende cijfers die verkiezingen won. De rollen zijn nu omgedraaid: in de peilingen staat de Vijfsterrenbeweging op een krappe 16%. Matteo Salvini hoopt bij vervroegde verkiezingen premier te worden, maar het is zeer de vraag of die verkiezingen er op korte termijn wel komen.

Salvini diende een motie van wantrouwen in tegen zijn eigen regering en rekende met zijn actie op vervroegde verkiezingen in het najaar, maar het lijkt erop dat Salvini zijn politieke tegenstanders heeft onderschat. In de afgelopen anderhalve week bewees de Italiaanse politiek weer eens bijzonder onvoorspelbaar te zijn.

Het is sterk de vraag of Salvini zijn zin krijgt. Met de val van deze regering komen er niet automatisch vervroegde verkiezingen, al leek dat anderhalve week geleden de enige mogelijkheid. De zaken liggen inmiddels anders. De linkse partij Partito Democratico en de Vijfsterrenbeweging hebben de afgelopen dagen te kennen gegeven open te staan voor een gezamenlijke regering. Partijen hebben samen een ruime meerderheid. 

Dit zou betekenen dat er een nieuwe regering komt, met een nieuwe meerderheid, maar met dezelfde samenstelling van het parlement. Dat zou betekenen dat de Lega zou degraderen van regeringspartij naar de oppositiebankjes. Het zou een onvoorstelbare inschattingsfout zijn van Matteo Salvini. Ook een tijdelijke technische regering behoort tot de mogelijkheden. De bal ligt nu bij president Sergio Mattarella die de komende dagen zal onderzoeken wat de mogelijkheden zijn.

Conte, een professor in de rechten zonder eerdere politieke ervaring, werd premier in juni 2018, nadat de rechtse Liga en anti-establishment Five Star Movement een coalitieakkoord bereikten.

De twee populistische, eurosceptische partijen bereikten de meeste stemmen bij de verkiezingen van maart 2018, maar de coalitie viel deze maand uiteen vanwege meningsverschillen over sleutelbeleid.