Dagen Jacob Zuma zijn geteld

De vraag in Zuid-Afrika is niet meer of Jacobs Zuma gaat, maar wanneer. Er is enorm veel druk op de 75-jarige Zuma om het veld te ruimen, net als Robert Mugabe vorig jaar in Zimbabwe. Er zijn wel meer overeenkomsten tussen de twee zwaargewichten. Beiden worden beschuldigd van betrokkenheid bij grootschalige corruptie en vriendjespolitiek. Tegen Zuma zijn zelfs meer dan 700 aanklachten ingediend wegens corruptie, fraude en afpersing. En beiden probeerden het presidentschap ook na hun vertrek te kapen door zichzelf te laten opvolgen door hun vrouw of ex-vrouw - in de hoop dubieus vergaarde rijkdommen veilig te stellen en strafvervolging voor gegraai te voorkomen.

Mugabe is weg en het zal niet lang duren voor Zuma hetzelfde pad gaat bewandelen, is de algemene verwachting in Zuid-Afrika. Mogelijk dit weekeinde al. Er wordt al dagen onderhandeld over de voorwaarden waarop de president wil terugtreden. Voormalig vakbondsleider en vicepresident Cyril Ramaphosa (65) is de gedoodverfde opvolger. Hij werd eind vorig jaar leider van het ANC en geldt ook als de belangrijkste kandidaat voor de presidentsverkiezingen van 2019.

Ramaphosa heeft haast om de door velen vanwege corruptie gehate Zuma aan de kant te schuiven. Er lijkt een machtsvacuüm te ontstaan en gaat het ook om zijn eigen geloofwaardigheid: durft hij de door en door corrupte president ter zijde te schuiven. Het ANC heeft de laatste jaren veel steun verloren door de fraude van de ongrijpbare Jacob Zuma en diens opzichtige poging zijn ex-vrouw Nkosazana Dlamini-Zuma tot nieuwe grote baas van het land te maken. Dat Zuma jarenlang de dans kon ontspringen ondanks vele beschuldigingen, inclusief die van verkrachting, heeft alles te maken met zijn greep op de politie en het openbaar ministerie. De president heeft de bazen daarvan aangesteld en die staan bij hem in het krijt.

Zuma wordt bijvoorbeeld aangerekend dat hij dubieuze zaken zou hebben gedaan met de machtige Gupta-familie, een miljardairsfamilie van Indiase afkomst. Deze familie wordt beschuldigd van verregaande corruptie en zou zich bij Zuma zozeer hebben ingekocht dat de Gupta’s zelfs een stem hadden in het aanstellen van ministers en het maken van beleid.

Dat bleef niet zonder gevolgen. Bij gemeenteraadsverkiezingen in 2016 heeft het eens zo trotse ANC zwaar verlies geleden in grote steden als Johannesburg en Pretoria. Voor de oppositiepartijen is elke dag dat Zuma aanblijft een feestdag met nieuwe verhalen over corruptie.

Ondertussen wordt al dagen achter gesloten deuren onderhandeld in Genadendal, de residentie van de president in Kaapstad. Volgens vicepresident Ramaphosa kan er geen sprake zijn van onschendbaarheid voor de toekomstige ‘ex-president' Zuma. In de Zuid-Afrikaanse rechtspraak is gratie wel mogelijk, maar pas na het proces. Het is voor het ANC koorddansen, want een deel van de 55 miljoen Zuid-Afrikanen vindt dat Zuma verantwoording moet afleggen, terwijl een deel van het ANC-bestuur en ook veel jongeren hem blijven steunen of tenminste het voordeel van de twijfel geven. Met zijn rug tegen de muur besloot Zuma opeens dat hoger onderwijs voortaan gratis zou zijn. Geld om dat te bekostigen is er niet, want onder zijn bewind is de Zuid-Afrikaanse economie steeds verder weggezakt. Zuma zelf ontkent elke beschuldiging van corruptie.

“Het zijn uitdagende tijden voor het land”, verklaarde Cyril Ramaphosa deze week. De Nelson Mandela Stichting die zondag de geboortedag van de nationale held gaat vieren, liet weten dat president Zuma beter vroeg dan laat kan vertrekken. Oud-bisschop en Nobelprijswinnaar Desmond Tutu zei “te bidden voor de val van een regering die ons slecht vertegenwoordigt”.