Amerikaans gas helpt Europa deels af van Russisch gas

De Europese markt is te complex en versnipperd om snelle besluiten te kunnen nemen, aldus premier Rutte na een uren uitgelopen EU-top. Samen met leiders van andere noordelijke landen slaagde hij erin om door Zuid-Europese landen gepropageerde marktingrepen, zoals de invoering van een prijsplafond op de groothandelsprijs voor gas, voorlopig tegen te houden. Brussel, lidstaten én industrie gaan daar eerst verder naar kijken. Rutte zei dat verstandig te vinden, want leveranciers kunnen de kraan ook dichtdraaien, zei hij, en leveringszekerheid moet voorop staan. Ook de ontkoppeling van de stroom- en gasprijs, opnieuw favoriet in Zuid-Europa, wordt eerst nader bekeken. Rutte: ,,Als je dat verkeerd aanpakt zijn alle incentives voor vergroening weg.” Voor Spanje en Portugal komt er een tijdelijke uitzondering omdat zij in een speciale situatie zitten en slechte verbindingen hebben met het Europese energienetwerk.

De leiders besloten wel tot gezamenlijke gasinkoop. Rutte vindt dat geen slecht idee ‘als we onze marktmacht kunnen gebruiken om de prijs naar beneden te krijgen’. En als het, zoals nu besloten, op vrijwillige basis gebeurt. Tegelijkertijd heeft hij twijfels bij het plan om de Europese Commissie daarin een te grote rol te geven. ,,Gas is toch wat anders dan vaccins of mondkapjes.” De commissie zelf had voorgesteld voor de gasinkoop gemengde onderhandelingsteams te vormen: Brussel plus lidstaten.

Eerder op de dag maakte de commissie de details van haar gasdeal met Amerika bekend. Nog dit jaar leveren de VS Europa 15 miljard kubieke meter, de jaren daarna tot 2030 steeds 50 miljard kuub. Daarmee is bijna één derde van wat nu uit Rusland komt gedekt.

De rest moet komen van andere leveranciers en door besparing, aldus commissiedeskundigen. Japan slaagde er na de kernramp in Fukushima in om in korte tijd 30 procent te besparen, Europa zou dat ook moeten kunnen. Omdat de Europese gasinvoer uit Rusland nu een slordige 157 miljard kuub beslaat, zou er dan nog één derde van elders moeten komen. Experts van de commissie zeiden dat Amerika altijd huiverig was om zulke grote extra hoeveelheden gas op de markt te gooien, uit angst voor prijsdalingen op de thuismarkt, maar oorlog breekt wet - letterlijk. President Biden is gevoelig voor het argument van vooral de Oost-Europese landen dat Europa ook vandaag nog met meer dan 600 miljoen euro per dag de Russische oorlogsmachine tegen Oekraïne financiert. Terwijl – zeggen cynici – het zich nu al twee weken op de borst slaat over twee keer 500 miljoen aan wapenleveranties sinds het begin van de Russische inval.

Commissievoorzitter Von der Leyen en president Biden hebben al sinds eind vorig jaar contact over wat nu hun gasdeal is. Rusland hield op dat moment zijn ‘militaire oefening’ langs de oostgrens van Oekraïne, en het risico dat Poetin die als aanloop naar een invasie zag werd toen al als zeer reëel gezien. ,,Dat maakte dat we in alle rust konden onderhandelen”, aldus een commissie-expert. Von der Leyen zelf sprak van ‘een belangrijke stap vooruit’ en ‘een nieuw hoofdstuk in ons energiepartnerschap’. Haar voorstellen om lidstaten te verplichten tot meer voorraadvorming, een andere stap op weg naar meer energie-onafhankelijkheid, zijn erdoor. Ondergrondse opslagtanks moeten begin komende winter voor 80 procent gevuld zijn, en op 1 november van elk volgend jaar voor 90 procent.

De Amerikaanse gasleveranties zijn het meest in het oog springende deel van het energiepact van de EU en de VS, maar het is veel breder. Beide blokken verplichten zich tot een versnelde overgang op duurzame bronnen, zodat de in Parijs overeengekomen temperatuurstijging van maximaal 1,5 graad binnen handbereik blijft. Ook gaan de twee blokken werken aan een wereldwijde ‘decarbonisering’ (het CO2-vrijer maken) van de staal- en aluminiumindustrie, twee sectoren die bekend staan om hun stroomverbruik en klimaatvoetafdruk. Om het pact uit te voeren komt er een taskforce, geleid door gezanten van Biden en Von der Leyen.  

Bekijk hier onze video’s over de stijgende gasprijzen: