Met één vegende voet in het Breda van de negentiende eeuw (kaartje)

Gooskens heeft in het afgelopen half jaar gezocht naar voetschrapers in Breda, vertelt hij bij een wandeling door de Willemstraat. De afgesloten nissen in de muur, ‘een holte die nergens op uitkomt’, verschuilen ongebruikt en ongezien in gebouwen, maar aan het eind van de negentiende eeuw kon men niet zonder, om de schoenen schoon te schrapen voor men naar binnen ging.

,,Je vindt ze vaak op de wat chiquere huizen in Breda, gebouwd aan het einde van de negentiende eeuw. Toen besloot de gemeente officieel de vestingwerken te ontmantelen. Straten als deze moesten avenues worden naar Brussels voorbeeld.”

De zucht naar grandeur leidde tot de bouw van chique huizen, vooral rondom het park. ,,Daar maakten mensen toen al graag een wandeling, maar de straten zagen er anders uit dan nu. Men vervoerde zich veelal per koets of paardentram. Dat zorgde voor de nodige paardenpoep in de straten, naast de andere rotzooi. Die vuiligheid, dat wilde je natuurlijk niet op je luxe kleden in huis hebben. Daarom was het gebruik de schoenen netjes te maken voor men binnentrad.”

Volgens de huidige telling kent Breda er maar liefst 26. Brussel, waar hij regelmatig verblijft, bracht hem op zijn zoektocht naar de voetschrapers: ,,Daar heb je er heel veel: hoe langer je kijkt hoe meer je er ziet.” Hij kocht er een boek over, waarin de verschillende schrapers worden beschreven. Zoals het krabijzer (simpele nis, metalen strip) of de gietijzeren soort (versiering rondom de nis, als een ijzeren krans). Dat Breda ook voetschrapers kent, viel hem pas een half jaar geleden op.

Door het nieuwe station moest hij een andere route afleggen naar de trein, waarmee hij naar zijn werk gaat. De wandeling voerde voortaan door de Willemstraat en daar zag hij er opeens maar liefst vijf.

,,Toen ging ik op de fiets op zoek. Ik vond er steeds meer. Soms met een beetje hulp van Google Street View”, lacht hij. Wat hem opviel: ,,Men had toen kleinere voeten, dat kan je zien." Zijn voet past er net niet goed in de schraper. ,,Mensen waren vroeger met 1.70 meter voor de man en 1.60 voor de vrouw al groot. Maar het kan natuurlijk ook liggen aan de schoen van vroeger en nu."

Dan de grote vraag: zijn ze allemaal in kaart gebracht? ,,De meeste heb ik wel. Maar het kan altijd zijn dat ik er drie of vier gemist heb, doordat er een vuilnisbak voor stond of iets dergelijks”, zegt de historicus. Dan glimlacht hij en zegt: ,,Maar ik denk dat ik er altijd op zal blijven letten.”

(Leest u dit artikel op mobiel en ziet u het kaartje niet? Klik dan hier).