Het klikte tussen Breda en de Spaanse gastarbeiders, mede dankzij voetbal en tapas
BREDA - Het was een blinde vlek in de archieven, de grote stroom van Spaanse arbeiders naar Nederland in de jaren ’60. Twee Spaanse kunstenaars, Carme Nogueira en Elena Prado, gingen op zoek naar de verhalen van de Spaanse gemeenschap in Breda.
Carme Nogueira werkte vanuit Spanje aan het door Stedelijk Museum Breda en kunstenaarsplatform Witte Rook gesteunde project, de sinds 2003 in Nederland woonachtige Elena Prado vanuit Breda.
In projectruimte NEXT van het Stedelijk Museum is tot en met zondag 20 september een tentoonstelling met het resultaat van het onderzoek te zien, op 25 september wordt dit overgedragen aan Stadsarchief Breda.
Het onderzoek, dat overigens doorloopt, heeft al veel brieven, foto’s en verhalen opgeleverd. En hernieuwde contacten. ,,Binnenkort willen we een reünie houden met de tweede generatie Spanjaarden”, vertelt Carmen Herrera (56), dochter van een Spaanse vader en een Nederlandse moeder.
Nationaal nieuws
Eén van de dingen die aan het licht kwamen, was dat abusievelijk werd aangenomen dat de eerste Spanjaarden pas in 1961 naar ons land kwamen, na een akkoord tussen de Nederlandse regering en het regime van de Spaanse dictator Franco. Elena Prado wijst op een bericht in De Volkskrant in 1960. Dat meldt de komst van 3 Italianen en 22 Spanjaarden naar Breda. ‘Ze worden te werk gesteld bij de HKI en Hispano Suiza.’ Blijkbaar was dat destijds nationaal nieuws.
Hispano Suiza (later Ambac en nu VDL) was een wapen- en munitiebedrijf dat later overstapte op de auto-industrie. De eerste groepen Spanjaarden waren behoorlijk geschoold en verdienden een leuk salaris in Breda. Later kwamen ook amper geschoolde arbeiders van het arme Spaanse platteland. Zij gingen onder meer bij de Hero aan de lopende band werken.
Het eten viel me tegen, er was zo weinig keus in groente
Conchita Perez-Labarta (88) kwam in 1963 vanuit Barcelona naar Breda. Met haar man, die bij Hispano Suiza ging werken. ,,Ik vond het helemaal niet leuk hier en ben al snel teruggegaan. In maart 1964 ben ik pas definitief hier komen wonen. Ze hadden goede huisvesting beloofd. Maar we kwamen met andere Spanjaarden in een pension terecht, waar we één kamertje hadden, mijn man, ons dochtertje en ik. Onze zoon was tijdelijk bij opa en oma gebleven. Bovendien viel het eten me tegen, er was zo weinig keus in groente. Mijn man bleef hier, die stond onder contract. Later kreeg hij alsnog een huis aangewezen, ben ik met de kinderen teruggekomen en voelde me snel thuis. Ik was het gewend om te leven in een andere cultuur, ben deels opgegroeid in Frankrijk.”
Lees verder onder de foto
Tijdelijk avontuur
Veel alleenstaande Spaanse mannen zagen het als een tijdelijk avontuur. Even genieten van de vrijheid, ontdaan van het juk van de dictatuur. ,,Maar veel van hen bleven hangen aan een Bredaas meisje”, vertelt Carmen Herrera uit eigen ervaring. Ze dankt er haar bestaan aan.
Hoeveel Spanjaarden in Breda gewerkt hebben, is niet duidelijk, het moeten er honderden geweest zijn. Ze gingen verspreid over de stad wonen, maar zochten elkaar wel op. Aanvankelijk bij buurthuis Incom aan de Kennedylaan. Daar kwamen allerlei nationaliteiten bijeen, ook Turkse en Marokkaanse gastarbeiders. Carmen Herrera: ,,Iedere nationaliteit had zijn eigen zaal, zijn eigen cultuur. De Spanjaarden wilden meer ruimte, meer vrijheid en betrokken een pand in de Molenstraat.”
FEBO
Dat was, medio jaren ’70, het begin van FEBO (Federación de Españoles de Brabante Occidental). Elena Prado: ,,Over FEBO hebben we veel materiaal binnengekregen. Over de Incom veel minder, het zou mooi zijn als mensen ook nog iets uit die tijd zouden kunnen delen met ons.”
Was FEBO aanvankelijk echt een Spaanse sociëteit, al snel kwamen ook Nederlanders af op de tapas, de muziek en de aangename sfeer. Tekenend voor de verstandhouding door de jaren heen. Carmen Herrera: ,,Het klikte, onze culturen botsen niet met elkaar. Nederlanders trokken graag op met de Spanjaarden. En andersom.”
The Gunners
Zo ontstonden vriendschappen. In de tapasbar, tussen buren en collega’s, bij de door Hispano Suiza opgerichte voetbalclub The Gunners. Van enige xenofobie hebben ze nooit last gehad. Elena Prado: ,,Wij hebben tijdens het onderzoek geen verhalen over discriminatie gehoord. Wel dat het voor de eerste generatie migranten moeilijk was om door te groeien binnen een bedrijf, als gevolg van de taalbarrière.”
Ik ben tweetalig opgevoed. Voel me hartstikke Spaans én Nederlands
Bij de Spaans-Bredase vrouwen zullen altijd twee harten blijven kloppen. Een Spaans en een Nederlands. Carmen Herrera: ,,Ik ben tweetalig opgevoed. Voel me hartstikke Spaans én Nederlands.”
Conchita Perez-Labarta: ,,Nadat mijn man was overleden, vroegen mensen of ik terug naar Barcelona ging. Waarom zou ik dat doen? Ik woon hier al zo lang, ben bijna een échte Bredase. En mijn kinderen wonen hier. Ik blijf in Breda.”
‘Brieven uit Spanje, op het spoor van de Spaanse gemeenschap in Breda’. Informatie en reacties: witterook.nu
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
PREMIUM
Hoe weet je of jij hoogbegaafd bent? Een expert legt uit wat de kenmerken zijn
Twee à drie procent van de bevolking is hoogbegaafd. Zij hebben een sterk ontwikkeld brein met een IQ van 130 of meer. Maar volgens specialisten ligt het werkelijke percentage nog veel hoger. Alleen: hoe weet je of je hoogbegaafd bent? Wij vroegen expert Tessa Kieboom om raad. -
Automobilist (20) uit Bavel die doorreed na botsing met wielrenners meldt zich bij politie
BAVEL - De automobilist die zondagmiddag in Bavel vermoedelijk twee wielrenners aanreed en doorreed na het ongeval heeft zich maandag gemeld bij de politie. Het gaat om een 20-jarige man uit Bavel. -
PREMIUM
Traag werkende gemeente dreigt Poppodium Phoenix te nekken: ‘We zijn inmiddels bijna failliet’
BREDA - Breda is zo traag met de verbouwing van de Stokvishallen, dat Poppodium Phoenix, die sinds januari wacht om er in te trekken, failliet dreigt te gaan. -
PREMIUM
Carlijn Ghijssen neemt afscheid met de dubbel: ‘Ik laat iets moois achter, maar het is tijd voor andere dingen’
Na tien landstitels, een stuk of zeven bekers en supercups en meer dan tachtig interlands neemt volleybalster Carlijn Ghijssen (34) afscheid van het leven als topsporter. ,,Ik ga het missen, maar het is tijd voor andere dingen.” -
PREMIUM
Horeca mag vleugels weer uitslaan met uitbreiding terrassen, alles om uit de crisis te komen
BREDA - De horeca in Breda mag de vleugels weer uitslaan met uitbreiding van de terrassen. Gekeken wordt nog waar de terrassen permanent kunnen blijven staan. De horeca krijgt ook de gelegenheid om vanaf eind oktober weer de winterterrassen op te zetten, alles om het herstel van de branche na de coronacrisis te bespoedigen.
-
PREMIUM
Alcohol drinken tijdens de zwangerschap kan leven lang gevolgen hebben voor je kind
Laag geboortegewicht, hersen- of gezichtsafwijkingen, concentratieproblemen. Alcohol drinken tijdens de zwangerschap kan een leven lang gevolgen hebben voor je kind. En dat moet nóg bekender worden, vindt het Trimbos-instituut. Daarbij is ook een rol weggelegd voor de man. -
PREMIUM
Hoe gevaarlijk is het om je batterijen niet op tijd weg te gooien?
Het komt steeds vaker voor: een brand die ontstaat door een batterij. Gooi je een boormachine of een ander elektrisch apparaat weg bij het restafval, dan kan die zomaar vlam vatten. -
Oproep
Vertel jouw bijzondere Feyenoord-verhaal, we zijn op zoek naar fans die naar de finale gaan
Hand in hand kameraden! Nog één week en dan speelt Feyenoord in Tirana opnieuw een Europese finale. Tegen AS Roma wordt dan gestreden om de Conference League. Wij zijn op zoek naar West-Brabantse supporters die naar Albanië gaan voor de finale.
In samenwerking met indebuurt Breda