Het huis van de 'gevallen vrouw' in Breda

Het is het verhaal van Eugénie Smits van Waesberghe, zoals ze na haar adoptie heette. Geboren in 1965. Opgegroeid in een gezin dat haar omringde met liefde. Uiterlijk leek het haar goed te gaan. Maar van binnen droeg ze de littekens van het gevoel ontheemd te zijn.

Oomen zelf groeide op in de schaduw van dat robuuste tehuis in Breda. Was er altijd nieuwsgierig naar. Wist natuurlijk dat het een reguliere kraamkliniek was, zijn eigen zusje zag er het levenslicht. ,,Maar er was ook die andere kant van Moederheil." Die waar slechts fluisterend over werd gesproken. Het huis van de 'gevallen vrouwen'.

Moederheil aan de Bredase Valkenierslaan werd begin jaren twintig van de vorige eeuw in gebruik genomen. Het werd geleid door de Kleine Zusters van de Heilige Joseph en was bedoeld voor de ongehuwde moeder, die, zoals in de stichtingsacte stond: 'Heeft gezondigd teegen God en teegen de Maatschappij.' Het was zaak dat die moeders, zo werd omschreven: 'Zoolang mogelijk voor de bevalling in het tehuis worden opgenomen, zoolang mogelijk, omdat de meisjes voor de bevalling het meest geneigd zijn te luisteren naar vermaningen en goede raad.'

Die goede raad: ,,Was vooral gericht op het afstaan van het kind", zegt Oomen. Dat was de oplossing voor veel problemen. Voor de schande die de ongehuwde moeder voor haar familie betekende. En voor het kind zelf. Want hoe kon een alleenstaande vrouw, in sommige gevallen verstoten door Jan en alleman, in vredesnaam zelf voor haar kind zorgen?

Geld had zo'n moeder meestal niet, kinderopvang bestond nauwelijks en een huwelijk met de vader zat er in veel gevallen niet in. Die was te jong, van een verkeerd geloof, misschien al getrouwd of zelfs onbekend. Om nog maar te zwijgen van vrouwen die na een verkrachting of incest zwanger waren geworden.

Over de gevolgen werd weinig nagedacht. Oomen: ,,Sowieso is het ontluisterend te ontdekken hoe onprofessioneel het er eigenlijk aan toe ging." Zoals een voormalig medewerkster het in zijn documentaire verwoordt: ,,De tehuizen als Moederheil werden geleid door religieuzen of alleenstaande welgestelde dames." Wat hadden zij voor verstand van het moederschap, van kinderen?

In de documentaire wordt een naargeestig beeld geschetst van de 'geheime'afdeling van Moederheil. Waar moeders in kleine kamers met een gordijn de bevalling afwachtten. Waar de meeste van hen na het baren hun kind wel hoorden, maar niet zagen. Dat werd niet verstandig geacht.

Het waren meisjes die na een paar dagen de poort uit liepen. Weg van het huis, weg van de baby. In de eeuwige wetenschap dat zij moeders waren zonder kind. Iets waar niet, vaak zelfs nooit, meer over werd gesproken.

Oomen: ,,Maar meest ontluisterend was wat ik van meerdere bronnen hoorde. Om te voorkomen dat de baby's te veel huilden, werden aan hun flesjes druppels Mellerette toegevoegd. Een kalmeringsmiddel dat eigenlijk bedoeld was voor schizofrenie. Dat als bijwerking blindheid en hartfalen had. Bij de kleine kindjes, die er stil door in hun bedje lagen, leidde het tot een ontwikkelingsachterstand."

Het waren praktijken die door de actualiteit werden ingehaald. De seksuele revolutie, de ontzuiling, vrouwenemancipatie en de anticonceptie haalden de schaamte van het ongehuwd moederschap weg. Wat bleef was een zoektocht. Een moeilijke strijd van biologische ouders en adoptiekinderen om inzicht te krijgen in de gesloten en geheime dossiers van Moederheil.

,,En wat bleef was de emotie", zegt Oomen. De worsteling van de moeders, maar ook de vaders, en zeker de afgestane kinderen, om te kunnen omgaan met die ene bepalende gebeurtenis. Een geboorte duurt slechts een paar uur, wat volgt is een heel leven.

De radiodocumentaire Gevallen in Moederheil van René Oomen wordt zondag 11 maart uitgezonden in het Spoor terug van het VPRO-geschiedenisprogramma OVT op radio 1. De documentaire begint ongeveer om 11.20 uur.