Heeft gevangenisstraf voor een robot zin?

Wie de laatste weken vanuit het station de Willemstraat in Breda inloopt, kan er bijna niet omheen. Daar, in de statig opgeknapte straat, staan grote foto's met prangende vragen over hoe de rechtspraak om moet gaan met technologische nieuwigheden.

Het is de expositie 'Recht in Beeld' die stichting Law Street Breda samen inrichtte met BredaPhoto. Law Street Breda is een nieuwe organisatie. Initiatiefnemer is de Bredase advocate Marjon Habets.

In haar kantoor aan de Sophiastraat vertelt ze de achtergrond: ,,Breda mocht in de dertiende eeuw rechtspreken en belasting innen. Daar heeft de stad haar stadsrechten aan te danken. Nu zo'n 800 jaar later wemelt het in Breda van juridische dienstverleners." Variërend van advocaten en octrooibureaus tot belastingadviseurs en notarissen.

Al die juridische diensten zijn van groot belang. ,,Ze maken Breda tot een aantrekkelijke vestigingsstad voor bijvoorbeeld bedrijven." Alleen: ,,Moet Breda zich daar wel van bewust zijn. Om dat te bereiken, zijn wij begonnen met Law Street. Waarbij wij ons ook nadrukkelijk richten op de inwoners."

Zoals met de expositie in de Willemstraat. Waar verhalend en herkenbaar de (dilemma's) van de rechtspraak in beeld zijn gebracht. Gekoppeld aan het thema van BredaPhoto. Dat festival gaat dit keer immers over technische vooruitgang, over wetenschap. ,,Zaken die niet los zijn te zien van maatschappelijke aanpassingen. Bijvoorbeeld in de rechtspraak."

Samen met BredaPhoto werd een jonge curator Nina Verbruggen aangetrokken die de beeldkunstenaar Carl Alexander en fotograaf Ruben Vlijm vroeg zich te laten inspireren door de vraag wat technologische vooruitgang kan betekenen voor de rechtspraak.

Het leidde tot beelden die interessante vragen opwerpen. Want wat als door de ontwikkelingen in de geneeskunde een mens uiteindelijk 1000 jaar oud kan worden? Kan zo iemand na een misdrijf nog levenslang worden gestraft? En kun je een kunstmatig brein, een computer, recht laten spreken? Of is de menselijke nuance onontbeerlijk voor een goede uitspraak. En robots? Kun je die straffen als ze een misdrijf begaan?

Het lijken vragen die ver van ons bed staan, maar niets is minder waar. Er zijn al zelfrijdende auto's. Nu al speelt de vraag wie er verantwoordelijk is als die wagens een dodelijk ongeval veroorzaken.

,,Zo toont de expositie aan dat de rechtspraak continu in beweging is", zegt Habets. Dat bewijst de geschiedenis. ,,Kijk naar wat de industriële revolutie teweeg bracht." Er kwamen bedrijven, die aan regels moesten voldoen, dat betekende dat er wetten nodig waren en bedrijfsconflicten juridisch voor de rechter konden worden beslecht.

Habets: ,,Vlakbij de kern waar nieuwe industrie kwam in Breda, achter het station, werd in de Kloosterlaan een rechtbank gebouwd. Die trok op zijn beurt juridische dienstverleners als advocaten en notarissen aan. Zij vestigden zich in de statige panden rond de rechtbank, in de Sophiastraat." Zo kreeg de straat onder Bredase juristen zijn bijnaam 'Law Street'.

,,En kijk", stapt Habets haar kantoor uit en wijst naar hoogbouw aan de horizon: ,,Daar is onlangs het nieuwe gerechtsgebouw geopend. Precies in een lijn met die oude rechtbank. Maar aangepast aan de nieuwste inzichten in rechtspraak." Met meer oog voor het menselijk contact, voor overleg. Met een rechter die niet langer op een verhoging streng oordeelt, maar oor heeft voor het verhaal. Passend bij de huidige samenleving.

,,Zo is de rechtspraak door de eeuwen heen steeds geëvolueerd", zegt Habets. En zo zal die zich ook aan gaan passen aan een nieuwe tijd. Eén met klonen, bionische mensen, robots en kunstmatige intelligentie.