Wat gaan de robots met West-Brabant doen?

Wie over de drukke snelwegen West- en Midden-Brabant binnenrijdt, kan het niet ontgaan. Overal duiken grote ‘dozen’ op: enorme distributiecentra als die van Bol.com in Waalwijk en Ikea in Oosterhout tot Primark en DHL in Roosendaal. Talloze multinationals zijn inmiddels neergestreken in met name West-Brabant dat de logistieke topregio Venlo vorig jaar van de troon stootte. Niet zo verwonderlijk, want deze regio ligt perfect tussen de havens van Antwerpen en Rotterdam. En in een vloek en een zucht ben je in het Duitse Ruhrgebied.

Tot zover het goede nieuws. Dan de kanttekeningen. Wat is voor West-Brabant de economische meerwaarde van al die distributiebedrijven en transporteurs die zich hier hebben gevestigd en zich nog steeds vestigen?

Zo op het eerste gezicht is de vraag stellen hem beantwoorden. Hoe meer bedrijven, hoe meer bedrijvigheid en dus hoe meer werk. De gemeente Moerdijk berekende enkele jaren terug dat het Logistiek Park Moerdijk zeker 6.000 banen oplevert. Maar wethouder Thomas Zwiers (economie) houdt een slag om de arm. ,,Of die er uiteindelijk zullen komen, moeten we afwachten. Ik ben niet blind voor de ontwikkelingen die gaande zijn. De robotisering gaat in een hard tempo. Het arbeidsvraagstuk is erg aan het veranderen. Er zijn complexen die op termijn volledig worden geautomatiseerd. We moeten ons afvragen wat dat betekent voor de werkgelegenheid ’’, zegt hij.

Toch twijfelt Zwiers geen moment aan de nut en noodzaak van het LPM. ,,Het LPM zal genoeg werk opleveren. Vergeet de spin off (de indirecte werkgelegenheid, red.) niet dat zo’n logistiek bedrijventerrein oplevert. Daar komt het grote voordeel van Moerdijk zelf bij. Het industriegebied ligt langs cruciale snel- en waterwegen en er zijn heel veel verschillende soorten bedrijven gevestigd. Dat is absoluut een voordeel voor bedrijven die op zoek zijn naar een locatie.’’

Volgens Wilthagen is het besef over de keerzijde van de robotisering nog niet echt doorgedrongen. ,,West-Brabant is kwetsbaar, omdat juist in deze regio veel maak- en logistieke bedrijven zitten. Daarom geeft de universiteit, in samenwerking met hogescholen, extra cursussen aan leerlingen. Heel veel studenten krijgen straks te maken met de gevolgen van de automatisering.’’

Binnen de logistiek is het transport weer een apart verhaal. De vraag naar vrachtwagenchauffeurs is groot, terwijl het totaal aantal banen in de logistiek volgens het samenwerkingsverband Regio West-Brabant (RWB) vorig jaar met 65 afnam. En dat laatste in een periode dat de economie floreert en de vraag naar arbeid in de meeste sectoren groeit. Maar ook de transportsector gaat op termijn de automatisering voelen. Zelfrijdende vrachtwagens lijken nu nog heel erg ver weg, maar de ontwikkeling ervan gaat razendsnel.

Zo bezien lijkt de logistiek het voorportaal van wat weleens de nieuwe grote omwenteling in de geschiedenis zou kunnen worden: het moment dat robots de ‘macht’ grijpen. Wat dat betekent laat zich gemakkelijk schetsen. Er zullen her en der grote logistieke centra liggen van waaruit multinationals hun waar verspreiden en slijten aan mensen die niet langer meer nodig zijn in hun distributiecentra. Tel uit je winst. De regio blijft met lege handen staan, want de werkloosheid neemt toe. En mensen met weinig geld geven over het algemeen weinig uit.

Hoogleraar Wilhagen ziet het niet zo zwart in. ,,Er zal nieuw werk komen. Wie had vijftien jaar geleden gedacht dat er zoveel app-ontwikkelaars nodig zouden zijn? De i-phone was er nog niet eens. De vraag is alleen of de mensen straks wel zijn toegerust voor die nieuwe banen. Nederland is geen Finland of Korea waar kinderen leren te programmeren. Het besef dat deze dreigende ontwikkeling gaande is, wordt nu ondergesneeuwd door de economische voorspoed. Maar dat is in feite inhaalgroei, omdat Nederland door de crisis harder werd getroffen dan andere landen.’’

De regionale ontwikkelingsmaatschappij Rewin concentreert zich liever op de huidige situatie waarin de vraag naar logistiek vastgoed groter dan groot is. Op 21 februari vindt over dit onderwerp zelfs een top plaats in Roosendaal. Meer logistiek vastgoed levert volgens het Rewin meer werk op. ,,Het is onmiskenbaar dat de logistiek de regio West-Brabant veel arbeidsplaatsen oplevert, circa 12 procent van de werkgelegenheid is logistiek gerelateerd. Daarbij gaat het niet alleen om de medewerkers in distributiecentra maar ook om ander type functies. Logistiek is een containerbegrip en wordt ten onrechte vooral geassocieerd met grote distributiecentra’’, zegt woordvoerder Guido van Liefland.

Volgens Van Liefland biedt de sector werk voor mensen met diverse opleidingsniveau’s, van LBO tot universitair. Van Liefland: ,,Los daarvan heeft de logistiek ook een belangrijke ondersteunende functie voor de productiesector. West-Brabant is immers ook een industrieregio, een goede logistieke infrastructuur met logistieke dienstverleners is daarbij onontbeerlijk.’’