Hoe zuiver is de koffie in de kappersbranche?

Hoe kunnen al die kappers een boterham verdienen? Bewoners in de straat snappen het niet. ,,Zoveel, dat is toch raar’’, reageert een klein vrouwtje op leeftijd die met haar boodschappenwagentje de plaatselijke Albert Heijn uit wandelt. Een voorbijganger knikt bevestigend. ,,Ik heb me weleens afgevraagd of het allemaal wel zuivere koffie is.’’

En ze zijn niet de enige. De kappersbranche ligt, net als enkele andere branches, bij justitie en veel burgemeesters in de regio onder een vergrootglas. Vermoed wordt dat, na de belwinkels en de autoverhuurbedrijven, criminelen kapsalons maar ook nagelstudio’s en sauna’s gebruiken om hun winsten wit te wassen.

Die vermoedens worden gevoed door de cijfers. ING berekende twee jaar geleden dat er iets vreemds met de bedrijfstak aan de hand is. De bank becijferde dat het aantal kappers in acht jaar tijd bijna verdubbelde naar 18.000. De stijging was vrijwel louter en alleen toe te schrijven aan eenmanszaakjes.

Maar de totale omzet in de kappersbranche - naar schatting zo'n 1,4 miljard euro per jaar - steeg amper. Sterker nog, volgens ING zou het aantal behandelingen in de kappersstoel - knippen, wassen, verven - fors zijn gedaald. Tussen 2008 en 2015 met liefst twaalf procent.

Murat Yuksel, eigenaar van kapsalon Chique kent de cijfers niet. Maar kijkend naar zijn eigen omgeving, vraagt ook hij zich weleens af hoe het toch kan dat hij zoveel collega's heeft. ,,Natuurlijk’’, reageert de geboren Turk als hij net een klant geholpen is, ,,ik vraag mij ook weleens af hoe het kan dat een kapper die voor een tientje knipt, drie man personeel in dienst heeft. Mij lukt dat in ieder geval niet.’’

Karim vraagt 12 euro voor een knipbeurt. Nee, het is geen vetpot, beaamt de goedlachse Fenzar die zeven tot tien klanten per dag krijgt. ,,Gelukkig’’, voegt hij er aan toe, betaalt hij maar 700 euro huur per maand voor zijn shop en heeft zijn vrouw een prima baan. ,,We zijn niet van de winkel afhankelijk. Anders zou het niet kunnen.’’

Dat de buitenwereld de nodige argwaan heeft bij al die kapperszaken in de straat, begrijpt hij niet. ,,Hier zitten er elf. Maar in de Handelsstraat in Antwerpen zitten er misschien wel dertig. Zo raar is dat niet. Kappers gaan vaker bij elkaar in de buurt zitten. Dat zorgt ook voor extra klanten.''

Dat laatste moet beleidsmaker Gert-Jan Deben van de Algemene Nederlandse Kappersorganisatie beamen. Met 5.500 leden is de ANKO de belangrijkste vertegenwoordiger van de kappersbranche. ,,De Haagdijk is niet uniek. In de Breestraat in Leiden zitten bijvoorbeeld ook veel kappers.''

Deben die de ING-cijfers ook kent, waarschuwt voor te snelle conclusies. ,,Het is waar dat er in onze branche de laatste jaren enorm veel salons zijn bijgekomen. En dat de omzet nauwelijks is gestegen. Maar wat zegt dat? Veel van die nieuwkomers zijn eenpitters, ambulante kappertjes die nauwelijks kosten hebben en dus veel minder omzet hoeven te draaien.''

Dat er mogelijk ook wordt witgewassen in de kappersbranche, sluit Deben niet uit. Hij juicht de aandacht voor het fenomeen toe. ,,Het is goed dat er onderzoek naar gedaan wordt. Als er rotte appels in de branche zijn moeten die eruit worden gevist. Maar'', voegt Deben er aan toe, ,,dan moet je wel zeker weten dat ze rot zijn.''

Depla vindt dat de deregulering in Nederland de afgelopen jaren te ver is doorgeslagen. ,,Minder regels is goed voor de economie, maar de criminelen hebben er ook van geprofiteerd. We hebben nu vaak amper zicht op wat er zich in al die winkeltjes afspeelt.''

Dat beaamt hoogleraar criminologie Hans Nelen, verbonden aan de Universiteit van Maastricht. Volgens hem is niet of nauwelijks bekend hoe groot het probleem exact is. Laat staan hoeveel geld er wordt omgezet met witwaspraktijken in Nederland. ,,Ik hou me altijd maar vast aan onderzoek van tien jaar geleden. Dat ging uit van 18 tot 20 miljard euro per jaar.''

Dat getal heeft betrekking op witwassen in al zijn verschijningsvormen. Van het malafide kapperszaakje tot de sophisticated witwasser met een wirwar aan bv's en u-bochtconstructies in binnen- en buitenland. Wat het deel van de kleine witwaswinkeltjes is in dat bedrag is, durft Nelen niet te zeggen. ,,Het enige wat je zou kunnen zeggen is dat de kleine kruimelaar nog enigszins in beeld is bij de opsporingsdiensten, die tweede groep nauwelijks.’’

Bergen op Zoom, de stad met in verhouding de meeste winkels in risicobranches in de regio, heeft de plaatselijke APV eind vorig jaar al aangepast voor de nieuwe aanpak, net als Roosendaal. Anders dan bijvoorbeeld Breda met zijn Haagdijk kent Bergen op Zoom volgens burgemeester Frank Petter geen echt probleemgebied: ,,Dat we hier zo veel kleine bedrijfjes hebben komt misschien ook wel door de historie van zaakjes die overgaan van vader op zoon. Maar we zitten er bovenop, houden de criminele netwerken in de gaten en controleren bijvoorbeeld nu al regelmatig de bedrijven in voormalige coffeeshops.’’

Rotterdam werkt al langer met een vergunningstelsel. Veel werd er nog niet gebruik van gemaakt, vertelt een woordvoerder in de Maasstad. ,,Maar de mogelijkheid dat het kan heeft bij lieden die kwaad willen wel een afschrikwekkend effect. Het werkt dus, denken wij.''

Depla ziet het liefst dat bedrijfstakken als de kappersbranche zelf strenge regels opstellen waar kappers aan moeten voldoen. ,,Neem bijvoorbeeld de autobranche. Daar bestaat nu het Bovag-keurmerk voor. Dan mag je er vanuit gaan dat het deugt. Zoiets zou er ook voor de kappersbranche en andere kwetsbare bedrijfstakken ook moeten komen.''