'Bomen kappen voor de veiligheid? Dan moet je ook alle sloten dempen'

Typ maar eens in, bij Google: ‘n65’ en ‘boom’.

En dan kijken bij afbeeldingen.

Met zo’n zoekresultaat heb je geen verbeeldingskracht meer nodig, om de impact van bomen langs de weg te begrijpen. De ene na de andere auto werd door 112-fotografen tegen een dikke boomstam vastgelegd. We zien een grijs exemplaar - het model is niet meer thuis te brengen - ter hoogte van Udenhout: frontaal met een boom in aanraking gekomen. De foto daarnaast: een vrachtwagen met een cabine die aardig in de kreukels ligt. De lading (flessen whisky) ligt verspreid over wegdek en fietspad. En daar, ietsje verder scrollen: een stel brandweerlieden dat met schermen het zicht onttrekt aan een slachtoffer dat met een bestelbus op een boom bij Biezenmortel botste.

Zie daar, het trieste resultaat van het gevaar dat op de N65 (én een hoop andere N-wegen) altijd op de loer ligt. Een botsing met een boom. Geen wonder dat de boom het, in de strijd om minder verkeersslachtoffers, steeds vaker moet ontgelden. Minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) maakte onlangs 50 miljoen vrij om de wegberm veiliger te maken. Het omzagen van bomen komt in beeld als er geen andere opties zijn, zei ze. Brabants gedeputeerde Christophe van der Maat, sprak kort daarna van een ‘lastige discussie’: ,,Want laten we die mooie bomen staan? Ik spreek met slachtoffers of nabestaanden van een ongeluk en dat raakt me enorm. Ook omdat ik nu zelf een zoontje heb van anderhalf jaar. Ik denk dat we vaker bomen gaan kappen.”

Tekst loopt door onder het kader

Natúúrlijk: wie moet kiezen tussen het redden van een mensenleven of het redden van een boom, kiest voor het eerste. Maar het probleem is dat je nooit van tevoren weet tegen welke boom een slachtoffer belandt; dus moet je uit voorzorg hele rijen omzagen. Dat maakt de discussie inderdaad al lastiger.

Ook tegenstanders van bomenkap beginnen zich te roeren. Eén van hen, Deanneke Steenbeek uit Vught, startte een petitie die al 45.000 keer werd ondertekend. ,,In september bieden we hem aan in de Tweede Kamer.” Natuurlijk deelt zij de gevoelens die horen bij (dodelijke) ongelukken. Maar maakt dat het omhakken van bomenrijen een verantwoorde keuze? ,,Er zijn ook kinderen die omkomen door verdrinking”, trekt ze een vergelijking. ,,Het ergste dat je als ouder mee kunt maken. Maar moeten we dan alle sloten gaan dempen? Dat is raar.”

Steenbeek hekelt het feit dat we tegenwoordig alle potentiële risico’s voor de mens willen elimineren. We zijn, zegt ze, in de eerste plaats zelf verantwoordelijk voor ons rijgedrag.

Tekst loopt door onder de foto

Net als andere tegenstanders van bomenkap wijst ze op de voordelen die bomen langs een weg bieden. Ze zijn fijn om te zien, van monumentale waarde soms. En voor de natuur natuurlijk van onschatbaar belang. Daarnaast wees onderzoek in Engeland bijvoorbeeld uit dat automobilisten langzamer rijden dankzij de bomen langs de kant. ,,Bomen spelen ook een positieve rol in het gevoel van automobilisten. Bomen zijn rustgevend en bieden een natuurlijk en verbindend gevoel. Daar wordt dan weer geen onderzoek naar gedaan.”

Bij de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) kennen ze inderdaad geen onderzoek naar de gevoelens die bomen teweeg brengen. Wel kent SWOV-expert Robert Louwerse het Engelse onderzoek waarin automobilisten, dankzij bomen, langzamer reden. ,,Maar dat effect weegt ons inziens niet op tegen het risico dat je een boom raakt.”

Zoals veel verkeersdeskundigen kan Louwerse de roep om bomenkap wel verklaren. In de afgelopen decennia heeft Nederland al veel gedaan om het verkeer veiliger te maken. ,,Maatregelen die gemakkelijk te nemen waren, zijn genomen. Zogeheten black spots, waar veel ongelukken gebeurden, zijn aangepakt. We zijn nu op het punt aangeland dat het aantal verkeersdoden niet meer zo hard daalt, zelfs weer een beetje stijgt.” Het is tijd voor ‘de volgende stap’.

Bij de verkeersongelukken met dodelijke afloop (vorig jaar betreurde Nederland 613 verkeersdoden) is in een op de vijf gevallen een boom betrokken. Bij ongelukken op provinciale wegen is dat cijfer zelfs één op de drie. Voor de duidelijkheid: de boom is nooit de oorzaak van een ongeluk (dat kan bijvoorbeeld onoplettendheid, hardrijden of een onwelwording zijn). Maar de boom kan de impact van het ongeluk wel verzwaren. ,,De auto krult zich daar helemaal omheen.”

Zo komt het dat experts inmiddels in groten getale pleiten voor de ‘vergevingsgezinde berm’. ,,Mensen maken nu eenmaal fouten”, zegt Louwerse. ,,Je wilt dat de berm zo is ingericht dat zo’n fout niet meteen fataal afloopt. Een vergevingsgezinde berm heeft redresseerstroken, waar je kunt corrigeren als je per ongeluk de weg af gaat, soms in combinatie met ribbelstroken die geluid maken. Verder moet de berm semi-verhard zijn en is er een obstakelvrije zone van 6 meter nodig.”

Wie minder obstakels (zoals bomen) weg wil halen, heeft alternatieven, weet de expert. Voornaamste is de aloude vangrails, al dan niet in houten uitvoering (zie kader onder dit artikel). Daarnaast kan de wegbeheerder opteren voor bosschages (‘wel goed snoeien’) en hagen. In de praktijk, ziet Louwerse, gaan provincies zelden over één nacht ijs. ,,Soms is kappen de enige optie. Dan wordt meestal gewerkt met herplantprogamma’s, maar het kost nu eenmaal een paar jaar voor de bomen die je terugplaatst weer groot genoeg zijn.”

Tekst loopt door onder de foto

Toch zijn er ook onder verkeersdeskundigen nog uitgesproken tegenstanders van grootschalige kap. Ben Immers is er zo een: ,,Bomen geven kwaliteit aan het landschap. Dat moeten we niet zomaar weggeven.” Aan de argumenten tegen omhakken weet Immers er nog een toe te voegen: ,,We moeten bedenken dat auto’s steeds veiliger en intelligenter worden.” Een slimme auto kan automatisch de juiste snelheid houden, op koers blijven en ingrijpen als hij van de weg dreigt te raken. ,,Moeten we dan toch nog alle bomen kappen?”

Maar Louwerse van de SWOV vindt dat dan weer niet overtuigend. ,,Het klopt dat er gewerkt wordt aan slimmere auto’s. Maar het besef begint toch door te dringen dat het ons de komende tien jaar nog niet gaat helpen. Dat duurt eerder nog dertig jaar. Dat is een beetje te lang om op te wachten.” Morgen kan er alweer iemand verongelukken. Op de N65 of elders.