Wéér een levenslange celstraf: ‘We hebben er bijna een aparte gevangenis voor nodig’

Iliass K. (38) maakte volgens de rechtbank Noord-Holland onderdeel uit van een criminele organisatie ‘die zich fulltime, 24 uur per dag met liquidaties bezig hield'. De Amsterdammer was in 2014 bij zeker drie moorden in het criminele circuit betrokken. Bij één daarvan werd de verkeerde man neergeschoten, iemand die niets met criminaliteit te maken had: een vergismoord. 

Het nieuws over die levenslange celstraf, de zwaarst mogelijk straf in Nederland, haalde kort deze site, maar stond donderdag in geen enkele landelijke krant. Het bericht haalde ook niet het achtuurjournaal van de NOS. De Amsterdamse stadskrant Het Parool meldde het in een tweekolomsbericht op pagina 14. ,,Waarom het geen nieuws meer is? Ik vermoed dat we een beetje murw zijn geworden", zegt jurist Wiene van Hattum van de Rijksuniversiteit Groningen. Van Hattum is ook voorzitter van het Forum Levenslang, dat zich inzet voor een ‘humane tenuitvoerlegging van de levenslange gevangenisstraf'.

,,Levenslang wordt tegenwoordig veel vaker opgelegd dan voor het jaar 2000. Toen gebeurde het ongeveer één keer per twee jaar, nu twee keer per jaar. Soms zelfs vier keer per jaar", weet Van Hattum. Het Forum houdt de cijfers bij: in het jaar 2000 zaten er in Nederland 10 mensen vast met een levenslange celstraf. Op 1 september 2021 waren dat er al 42, het zijn allemaal mannen. Daar bovenop liepen er op dat moment nog negen zaken waar al wel levenslang is opgelegd, maar waarin de verdachten in hoger beroep is gegaan. De zaak van Iliass K. is daarin nog niet meegeteld. 

Bekende levenslanggestraften zijn Willem Holleeder, Mohammed B. (de moordenaar van Theo van Gogh), tramschutter Gökmen Tanis en de Koerdische bendeleider Hüseyin Baybaşin. De levenslang gestrafte die momenteel het langst vastzit is Edwin Senff, hij zit sinds 1994 vast voor doodslag en tweemaal poging doodslag in Badhoevedorp. ,,Het zijn er zoveel, je hebt er bijna een aparte gevangenis voor nodig", concludeert Van Hattum.

Nederlandse rechters waren lang zeer terughoudend met het opleggen van levenslang omdat de straf in Nederland ook écht levenslang was. Gratie werd voor 2000 zelden verleend. Nadat het Europees Hof oordeelde dat dat gebrek aan enig uitzicht ‘inhumaan’ was, stelde Nederland een Adviescollege Levenslanggestraften in. Die beoordeelt na 25 jaar cel of de gevangene mag gaan werken aan een terugkeer in de maatschappij.

Een onderzoekscommissie die de werking van het adviescollege onderzocht, constateerde afgelopen najaar dat het aantal zaken waarover het college moet gaan oordelen toeneemt en dat ‘onderdelen van de nieuwe procedure onduidelijk zijn'. Van Hattum: ,,In Nederland zou dus eigenlijk geen levenslang opgelegd mogen worden.”

De kans lijkt echter groot dat er in 2022 nog een reeks levenslange gevangenisstraffen worden opgelegd. Zo lopen er momenteel twee grote processen rond liquidaties, waaronder het Marengo-proces dat om Ridouan Taghi draait. Ook doet de rechtbank Den Haag dit jaar uitspraak in het MH17-proces, daarin is vier keer levenslang geëist tegen de Russische en Oekraïense verdachten.

Bekijk onze nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: