VS viert voor het eerst einde slavernij als nationale feestdag, ook in Nederland kleine stappen gezet

Met deze beslissing lijkt er definitief een einde te zijn gekomen aan de relatieve onbekendheid van Juneteenth. We leggen de feestdag uit aan de hand van vijf vragen.

Juneteenth, een samenvoegsel van June en nineteenth, is de dag dat tot slavernij gedwongen Afro-Amerikanen in de Texaanse stad Galveston te horen kregen dat ze vrij waren. ,,De toenmalige president Abraham Lincoln ondertekende de emancipatieproclamatie al in 1863",  legt Marcia Chatelain, hoogleraar Geschiedenis en Afro-Amerikaanse Studies aan de Georgetown University uit aan televisiezender History. 

_{Lees verder onder de foto.}

,,Het 13de amendement dat de slavernij in de Verenigde Staten afschafte, werd op 8 april 1864 door de Senaat aangenomen en op 31 januari 1865 door het Huis van Afgevaardigden. Maar het duurde nog tot juni 1865 voordat dit nieuws de tot slavernij gedwongen Afro-Amerikanen bereikte in Galveston.”

Juneteenth begon als een feestdag in Texas, vertelt Chatelain. ,,Maar de bekendheid groeide toen Afro-Amerikanen naar noordelijke en westelijke Amerikaanse steden afreisden om daar werk te vinden. Het is een dag die ons eraan herinnert waar we vandaan komen en die ons inspireert om na te denken over de doelen die we hebben. Het is een herdenking van de strijd tegen de slavernij en een viering van de vrijheid.”

_{Lees verder onder de foto.}

In navolging van een unanieme ‘ja’-stem in de Senaat heeft ook het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden woensdag ingestemd met een wetsvoorstel om van Juneteenth een officiële feestdag te maken. Dit betekent dat de feestdag, voorheen vooral gevierd door de Afro-Amerikaanse gemeenschap, nu ook uitgebreid onder de aandacht komt van de rest van de wereld.

,,Ik ben nog maar een aantal maanden president, maar ik verwacht dat dit een van de eervolste dingen is die ik zal doen in deze rol”, vertelde Biden tijdens de ondertekeningsceremonie. ,,Ik vind het jammer dat mijn kleinkinderen er niet bij zijn, want dit is een ongelooflijk belangrijk moment in onze geschiedenis.” 

_{Lees verder onder de foto.}

Met het invoeren van de nationale feestdag, wil de Amerikaanse president een groot gebaar maken. ,,Alle Amerikanen kunnen nu de kracht van deze dag ervaren en over de geschiedenis ervan leren. Hiermee vieren we hoe ver we gekomen zijn en worstelen we met het feit dat we nog een lange weg te gaan hebben.”

Tijdens de ondertekeningsceremonie benadrukt Biden dat het niet genoeg is om Juneteenth te vieren, maar dat het ook vooral een dag van reflectie en actie moet zijn. ,,We kunnen niet rusten totdat er in iedere hoek van ons land gelijkheid is. Dat is wat mij betreft de betekenis van Juneteenth.”

Juneteenth wordt op allerlei verschillende manieren gevierd. Door het hele land worden er (virtuele) vieringen en activiteiten georganiseerd. Er zijn onder meer parades, openbare lezingen, kerkdiensten, concerten en rodeo’s.

Voor de meesten is het vooral een dag van samenzijn met geliefden. Er wordt vuurwerk afgestoken, samen gekookt, spelletjes gespeeld en rode drankjes gedronken. Die laatste traditie symboliseert het doorzettingsvermogen van hun voorouders en eert het vergoten bloed van de gesneuvelde tot slavernij gedwongen Afro-Amerikanen.

Voor andere mensen is het een dag om te evalueren in hoeverre ze een bondgenoot zijn van de Afro-Amerikaanse gemeenschap, zoals bijvoorbeeld door het steunen van ondernemingen die door die groep worden gerund. 

_{Lees verder onder de foto.}

De meeste bekende Afro-Amerikanen laten zich positief uit over de nieuwe nationale feestdag, maar benadrukken vooral dat dit een steuntje in de rug is voor de strijd die zij nog iedere dag moeten leveren. 

Voormalig presidentsvrouw Michelle Obama roept in een bericht op Twitter op om tot slaaf gemaakte Afro-Amerikanen te erkennen door het huidige stemrecht te versterken. ‘Op dit moment hebben we de mogelijkheid om stemhervormingen door te voeren, stemrechten uit te breiden en tientallen wetsvoorstellen voor het onderdrukken van kiezers te stoppen, vooral de onderdrukking die er op is gericht om de toegang tot de stembus voor mensen in het hele land te beperken. Je kunt actie ondernemen door de For The People Act te steunen.’

Stacey Abrams is een Democraat die vorig jaar op dat vlak een centrale rol speelde in de Amerikaanse verkiezingen. In de twee jaar voor de verkiezingen registreerde zij naar schatting 800.000 nieuwe kiezers in de staat Georgia. Van die groep is de meerderheid jonger dan 30 jaar en bijna de helft bestaat uit zwarte kiezers. ,,De betekenis van Juneteenth is het herwinnen van onze plek in dit land”, vertelde ze deze maand tijdens het Tribeca Film Festival. ,,Het helpt ons eraan herinneren dat we nog iedere dag de verantwoordelijkheid hebben om gerechtigheid na te streven. Want er zijn nog steeds mensen die niet weten dat ze vrij zijn. Wij hebben de verantwoordelijkheid om ze daarbij te helpen.”

_{Lees verder onder de video.}

Trevor Noah, de Zuid-Afrikaanse presentator van het Amerikaanse The Daily Show, neemt zoals gewoonlijk geen blad voor de mond. Eerst geeft hij de ‘oudere Republikeinen’ in de Senaat een veeg uit de pan, door te zeggen dat ze vooral geïnteresseerd zijn in een vrije dag. Daarnaast zegt hij cynisch dat het praten over slavernij in onder meer Florida verboden is. ‘Het is de eerste Amerikaanse nationale feestdag waar geen les over gegeven mag worden in zo'n vijftien staten', schrijft hij hierover op Twitter. Desondanks durft hij ook hoopvol te zijn over de impact van Juneteenth.

,,Veel mensen zeggen dat Amerika goed is in symbolische gebaren, maar niet in het aandragen van echte oplossingen”, zegt hij in een reactie tijdens het programma. ,,Denk hierbij aan initiatieven als het hervormen van de politie of het beëindigen van discriminatie op de werkvloer. Maar symboliek is een belangrijk onderdeel van de Amerikaanse cultuur, die ook nog eens tastbare consequenties kan hebben. Denk bijvoorbeeld aan Martin Luther King Day. Die dag helpt ons om bewustzijn te creëren over zijn verhaal en geschiedenis.”

_{Lees verder onder de tweet.}

Of de grote aandacht voor Juneteenth impact heeft op de houding van Nederland tegenover ons slavernijverleden, blijft nog maar de vraag. Voor ons zou 1 juli de aangewezen dag zijn voor het invoeren van een soortgelijke nationale feestdag. Op die dag vieren duizenden mensen in Suriname en Nederland al Keti Koti ('gebroken ketens'), de dag dat de slavernij in 1863 werd afgeschaft in de toenmalige Nederlandse koloniën Suriname en de Nederlandse Antillen. 

Maar voordat er een nationale feestdag komt, zouden excuses over ons slavernijverleden eerst op zijn plaats zijn. En dat blijft tot op de dag van vandaag een gevoelig onderwerp. Premier Mark Rutte noemde excuses voor het slavernijverleden vorig jaar na de Black Lives Matter-protesten nog ‘polariserend’. De Nederlandse bevolking vindt het slavernijverleden op haar beurt erg, maar een meerderheid van hen stelt ook dat excuses niet nodig zijn, zo bleek afgelopen februari uit een enquête van I&O research in opdracht van Trouw. 

_{Lees verder onder de foto.}

Toch lijken er kleine stappen gezet te worden. De gemeente Rotterdam besluit in het najaar over het aanbieden van excuses voor het slavernijverleden. Dit jaar worden er gesprekken gevoerd met onder meer betrokken organisaties en het Rijk. In de gemeenteraad tekent zich een meerderheid af voor de excuses.

,,Ik voel een verantwoordelijkheid”, zei de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema vorig jaar september, toen ze een onderzoek in ontvangst nam over de grote rol van het toenmalige stadsbestuur bij slavernij en slavenhandel. ,,Niet om de geschiedenis ongedaan te maken, wel om de gevolgen van ons gedeelde slavernijverleden in het heden te bestrijden en het héle verhaal te vertellen.”

Bekijk onze meest bekeken nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: