Rechter oordeelt: hoe snel moet Nederland overgebleven Afghanen evacueren?

Er zijn Afghaanse gezinnen die al vier maanden nauwelijks buiten komen. De angst dat ze worden opgepakt door de taliban is te groot. ,,Deze mensen zijn in gevaar. Ze worden zo goed en kwaad als het kan onderhouden door familie en buren", zegt advocate Barbara Wegelin. ,,Het zijn gezinnen die op de Nederlandse evacuatielijst staan, maar ze horen vrijwel niets uit Den Haag. Krijgen geen antwoord meer op e-mails.”

Afgelopen zomer overliepen de taliban Afghanistan. In paniek evacueerden westerse landen hun ambassadepersoneel en tienduizenden Afghanen met wie ze de afgelopen twintig jaar samenwerkten. Nederland haalde ruim drieduizend mensen weg, maar er staan vermoedelijk nog 1500 namen op de evacuatielijst. Er is geen duidelijkheid over wanneer en hoe zij wegkunnen. 

Wegelin spande eind vorig jaar namens vier gezinnen (familieleden van tolken die voor Nederland in Afghanistan werkten) twee rechtszaken aan om duidelijkheid te krijgen over de Nederlandse plannen. De bestuursrechter oordeelde dat het niet aan hem was een oordeel te vellen. Maandag valt de beslissing in de tweede zaak, een kort geding tegen de staat. De eis van de vier gezinnen: Nederland moet hen zo snel mogelijk uit Afghanistan weghalen.

Tijdens de behandeling van het kort geding op 5 januari zei de landsadvocaat ‘hopelijk binnen een maand evacuatie te kunnen regelen'. ,,Maar we kunnen geen harde toezeggingen doen, het is een hele ingewikkelde situatie", stelde de advocaat namens de staat. Wegelin: ,,Ik was heel blij met de uitspraak over de termijn van een maand. Maar het is inderdaad geen harde toezegging. Het gaat al maanden over ‘voorbereidingen', waarom doen we het niet gewoon?”

De ingewikkelde situatie waar de overheid op doelt: voor de meeste evacuaties is overleg met de taliban nodig. Wie in Kaboel aan boord wil komen van een (commerciële) vlucht naar Doha in Qatar heeft een paspoort nodig. Een deel van de Afghanen heeft die niet en het aanvragen ervan is riskant: het is een signaal aan de taliban dat je het land wilt verlaten. Een andere evacuatieroute (over land naar Pakistan) is gevaarlijk. Het is een lange reis door Afghanistan, langs veel checkpoints van de taliban. Daar komt bij dat Pakistan zeer terughoudend is in het toelaten van Afghaanse vluchtelingen. Wegelin: ,,We hebben het ministerie van Buitenlandse Zaken gevraagd brieven te schrijven waarin ze melden dat de persoon die die brief bij zich heeft alleen naar Pakistan komt met het doel direct door te reizen. Daar wil het ministerie niet aan meewerken.”

Buitenlandse Zaken stelt in een reactie ‘dat Nederland zich blijft inzetten om alle mensen die daar volgens de criteria voor in aanmerking komen, naar Nederland over te brengen’. ,,We kijken voortdurend naar alle mogelijkheden. Nederland staat in contact met landen in de regio. Ook wordt samengewerkt met andere landen die zich sterk maken voor veilige uitreis van hun burgers en van Afghanen die voor hen hebben gewerkt.” 

Hoeveel mensen er nog voor evacuatie in aanmerking komen, kan een woordvoerder niet zeggen. Het zijn er vermoedelijk zo'n 1500. In een brief aan de Tweede Kamer in oktober werd een aantal van 2100 mensen genoemd. Sindsdien kwamen er nog 573 evacuees naar Nederland.

Wegelin: ,,In het meest gunstige geval beslist de rechter maandag dat Nederland binnen nu en een maand met een concreet evacuatieplan moet komen. Maar ook als dat niet het geval is: door de rechtszaak houden we in ieder geval druk op de ketel. Want soms lijkt het erop alsof Nederland vanuit zichzelf weinig haast maakt met evacueren.”

Bekijk hier onze video’s over de situatie in Afghanistan