Overleven in een Zuid-Europees klimaat: ‘Misschien moeten we ook wel aan de siësta’

Heb je een achtertuin? Kijk dan eens door het raam en neem de proef op de som. Heb je er bijna alleen maar grote tegels liggen, of kunstgras? Is echt de hele achtertuin boomloos? En vind je het te veel moeite om een klimplant, een wingerd om maar wat te noemen, tegen die muur te laten groeien?

Als je al deze vragen bevestigend moet beantwoorden, dan heb je van je eigen tuintje misschien wel zonder het door te hebben een bakoven gemaakt. Het besef dat dat niet heel comfortabel is, dringt bij veel mensen nu pas door, zegt Helga van Leur, meteoroloog, voormalig weervrouw van RTL en zelfbenoemd ambassadeur weer, klimaat, duurzaamheid en gedrag. 

,,De weerrecords van een paar dagen terug laten zien wat er aan de hand is. Het wordt warmer in Nederland, en daar moeten we ons op instellen. Bijvoorbeeld door weer echt gras te zaaien in je achtertuin, schaduw te creëren of meer planten neer te zetten op je balkon. Dat helpt echt. Met simpele maatregelen kun je ervoor zorgen dat het wat minder heet is.”

Met een paar begonia’s op het balkon ben je er natuurlijk niet. Willen we ook bij nachten met temperaturen ver in de twintig graden een beetje koel willen slapen, dan zal er meer moeten gebeuren. Huizen en woonblokken zullen anders moeten worden gebouwd. Dat wiel hoeven we niet helemaal zelf uit te vinden, zegt Van Leur. Zij redeneert: als we straks een klimaat krijgen dat wel wat weg heeft van dat in Zuid-Europa, zouden we dan niet eens kijken naar hoe ze hun woonomgeving daar hebben ingericht? ,,Wat je daar ziet: huizen met dikkere muren, kleinere ramen, veel wit. Dat kan hier ook allemaal.”

_{Artikel gaat verder onder de foto}

Pier Vellinga, emeritus hoogleraar klimaatverandering aan de universiteit van Wageningen, kan niet anders dan de woorden van Van Leur onderschrijven. Was ooit de doorzonwoning het ideaal van de geslaagde babyboomer, nu moeten we toe naar patiowoningen met schaduwrijke binnentuinen, naar geïsoleerde platte daken waar groen groeit om de warmte uit het huis te weren.

Vellinga: ,,In Nederland houden we van bestrate voortuinen waar je je fiets neer kunt zetten. Maar we moeten echt toe naar meer groen, meer bomen, meer schaduw. Zoals je ook moet nadenken over de manier waarop je binnensteden inricht. Kijk naar de medina’s in Noord-Afrika: smalle straatjes waar de zon niet in kan schijnen. Of de arcades (portieken, red.) in Bologna, waaronder je in de schaduw langs de winkeltjes kunt lopen. Wie gaat er met veertig graden nou nog winkelen in de gemiddelde Nederlandse winkelstraat?”

Het zijn mooie vergezichten, maar de weg ernaartoe is niet makkelijk. ,,Mensen weten het vaak niet meer”, zegt Vellinga. ,,Eerst horen ze dat hun huizen van het gas af moeten, dan zijn er maatregelen nodig omdat er steeds vaker wateroverlast is, en nu is het weer de hitte. Gelukkig kan het vaak samen gaan. Als je je huis isoleert om je energieverbruik omlaag te brengen, dan kun je de hitte ook beter buiten de deur houden.” Van Leur: ,,En met een warmtepomp die bodemwater gebruikt, kun je je huis in de zomer ook koelen.”

_{Artikel gaat verder onder de foto}

Waar je natuurlijk niet aan ontkomt, hoe hard je je best ook doet om van je woning een koele oase te maken: als je de straat op moet bij veertig graden, zul je het warm hebben. Kan de gemiddelde Zeeuwse zeebonk of Brabantse boer daar überhaupt wel aan gewend raken? 

Thermofysioloog Koen Levels, gespecialiseerd in het fenomeen hitte, stelt ons gerust. ,,Hitte is júist een kwestie van gewenning. Het gaat niet vanzelf, maar als je je vaak genoeg aan hitte blootstelt, raakt je lichaam ermee vertrouwd. Maar als je steeds binnen blijft zitten en warme temperaturen mijdt, zul je er nooit goed mee om kunnen gaan.”

Namens sportkoepel NOC*NSF bereidt Levels atleten die in aanmerking komen voor de Olympische Spelen van Tokio volgend jaar voor op de hoge temperaturen in Japan. Dat gebeurt onder andere in een ‘klimaatkamer’ op sportcentrum Papendal, waarin de warme omstandigheden worden nagebootst. ,,Sporters kunnen hun lijf trainen op hitte. De prestatie zal bij tropische temperaturen minder zijn, maar het lichaam kan het wel aan. Ik ga dus niet meteen mee met de stelling dat hitte gevaarlijk is. Al is een olympisch atleet natuurlijk niet te vergelijken met een kwetsbare oudere.” De boodschap van de hitte-expert, voor iedereen: ,,Luister vooral naar je lichaam.”

Daarbij hoort in de echt warme weken een aangepast dagritme, stelt Van Leur. ,,Heel vroeg opstaan, en tegen het einde van de ochtend gas terug nemen, misschien vroeg in de middag wel een siësta.” En nee, dat is niet ‘debiel’, vindt ze. ,,Sommige mensen doen lacherig over hitteplannen en andere protocollen. Maar die zijn bloedserieus, want ze redden echt levens.”

In De Ochtend Show to go stond Rumag op station Lelystad met de vraag: Wat doe jij tegen de hitte? Bekijk de video: